Οινογνωσία 2023: Για δεύτερη χρονιά το πετυχημένο Φεστιβάλ κρασιού στη Θήβα

«Τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου: ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα»                                                                              Νίκος Καζαντζάκης

«Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις»                     Οδυσσέας Ελύτης.

 

 από τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου

Πέρυσι (30.9.2022) το επιτυχημένο 1^ο    Φεστιβάλ Οινογνωσίας στη Θήβα από  την  αυλή  του Αρχαιολογικού Μουσείου ,έστειλε πολλαπλά μηνύματα  αισιοδοξίας ,ελπίδας, βιώσιμης αναπτυξιακής προοπτικής και εξωστρέφειας .       Την Παρασκευή 23 Ιουνίου στον ίδιο χώρο , πραγματοποιήθηκε το 2^ο  Φεστιβάλ και από τους οινοπαραγωγούς ευρύτερης περιοχής Θηβών & Αυλίδας , στάλθηκαν  ταυτόσημα  μηνύματα .    Ένας λόγος που προσήλθαμε με τις κόρες μου στη εκδήλωση ήταν η πολυδιάστατη σπουδαιότητα του κρασιού και το επαγγελματικό ενδιαφέρον γιατί το  τεχνικό μας γραφείο, έχει αποκτήσει τεχνογνωσία στην κατασκευή οινοποιείων αφού έχει εκπονήσει επτά  μελέτες στην υπερπεντηκονταετή «ζωή» του  

Ο άλλος λόγος είναι  η καταγωγή μου από τα Βάγια - μόλις  5 χλμ - από την Άσκρη   στις  υπώρειες τον Ελικώνα.   

Εκεί ακριβώς ο Ησίοδος ποιητής των ξωμάχων ,της φτωχολογιάς , του βουνού και του κάμπου περιέγραψε ειδυλλιακά στο έργο του «Έργα και Ημέραι» τον αγροτικό βίο και ήταν ο πρώτος αμπελουργός

 Το έργο του στην οινοποιία συνεχίζουν όχι μόνο κάποιοι πανάξιοι απόγονοί στα ιδία χώματα, αλλά  έχει μεταλαμπαδευτεί σ΄ ολόκληρη τη Βοιωτία όπως διαπίστωσα από τα όμορφα περίπτερα.

 Το κρασί είναι ένα από τα σημαντικότερα γεωργικά προϊόντα  στην ιστορία της ανθρωπότητας.       Η ανακάλυψη του αρχίζει χιλιάδες χρόνια πριν και η παρουσία του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ποικίλες εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής από την καθημερινότητα και τη μαγειρική, μέχρι τον πολιτισμό, την κουλτούρα, τις γιορτές, το εμπόριο, τη γεωργία, αλλά και τη θρησκεία.

Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η αρχαιότερη παραγωγή κρασιού στην ανθρωπότητα έγινε  στο Ιράν και στην Αρμενία και χρονολογείται μεταξύ 8.000π.Χ. και 6.000 π.Χ.   Όμως, η πρώτη επίσημη νομοθεσία που χαρακτηρίζει τον οίνο ως γεωργικό προϊόν, κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση, χρονολογείται το 1.700 π.Χ. και θεσπίστηκε από το Βαβυλώνιο Βασιλιά Χαμουραμπί.  Έκτοτε  η αμπελοκαλλιέργεια  και η οινοπαραγωγή απόκτησε  μεγάλη σημασία, ώστε κατά τη διάρκεια της Νέας Δυναστείας στην Αίγυπτο (1.580-1.085 π.Χ.), οι αμφορείς του κρασιού έφεραν  επιγραφές με την προέλευση του, το όνομα του αμπελοκαλλιεργητή και το όνομα του Φαραώ που τότε  βασίλευε, έθιμο που διατηρείται μέχρι και σήμερα, όπου στις ετικέτες των φιαλών  αναγράφεται ο τόπος προέλευσης, ο παραγωγός και το έτος παραγωγής.       Στην ανατολική Μεσόγειο το αμπέλι καλλιεργείται ήδη στην Κρήτη από το 2.500 π.Χ. και ενδεχομένως και στην ηπειρωτική Ελλάδα.     Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, τον 5^ο  αιώνα π.Χ., οι λαοί της Μεσογείου ξέφυγαν από τη βαρβαρότητα, όταν έμαθαν την καλλιέργεια της ελιάς και της αμπέλου.    Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν και εφάρμοσαν επιστημονικές μεθόδους στην αμπελουργία και εκ τούτου οι πρώτοι που παρήγαγαν οίνο σε μεγάλη εμπορική κλίμακα.

Το κρασί είναι το παλαιότερο τεκμηριωμένο φάρμακο. Βρέθηκαν πληροφορίες για φάρμακα με βάση το κρασί σε πήλινες πινακίδες Σουμερίων (σημερινό Ιράκ) μεταξύ 2.200 και 2.100 π.Χ.    Οι αιγυπτιακοί πάπυροι που χρονολογούνται από το 2.000 περίπου π.Χ. αναφέρουν διάφορες ιατρικές χρήσεις του κρασιού.   Οι γιατροί της εποχής, αναμεσά τους ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός χρησιμοποίησαν το κρασί ως αντισηπτικό των τραυμάτων και του δέρματος πριν από χειρουργικές επεμβάσεις,   για την αποστείρωση του πόσιμου νερού,  αλλά και ως ευφραντικό, καταπραϋντικό, τονωτικό, διεγερτικό της όρεξης, ηρεμιστικό, αναισθητικό, αντιπυρετικό και διουρητικό.

Το κρασί ανά τους αιώνες είναι  δεμένο με τον άνθρωπο με εξέχουσα θέση σε πολλούς πολιτισμούς και θρησκείες ως μοναδικό ποτό, αρμονικά συνδεδεμένο με το μέτρο, την καλή σωματική και ψυχική υγεία, τον ισορροπημένο τρόπο ζωής και τη μακροζωία.

Αποτελεί σημαντικό κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού για περισσότερα από 4.000 χρόνια.   Ήταν απαραίτητο στα γεύματα των αρχαίων Ελλήνων και βέβαια στα συμπόσια, όπου έρεε άφθονο.    Υπάρχουν  πολλές  αναφορές για το κρασί και το ρόλο του, από την Ιλιάδα του Ομήρου μέχρι τον Πλάτωνα στο έργο του «Συμπόσιον».  Από τη μελέτη της βακχικής ποίησης γνωρίζουμε όλο το εθιμοτυπικό των αρχαίων  Ελλήνων σε σχέση με το κρασί.    Ο  μέσος πολίτης της αρχαίας Ελλάδας, κάθε πρωί βουτούσε ένα κομμάτι ψωμί μέσα σε κρασί και ήταν η μοναδική περίπτωση που επιτρέπονταν να καταναλώσει «άκρατον οίνον», δηλαδή χωρίς να τον αραιώσει με νερό.     Στην αρχαία Ελλάδα, η μέθη επέσυρε τιμωρία.      Όμως  το εθιμοτυπικό στα συμπόσια είχε ειδικούς κανονισμούς οι οποίοι επέτρεπαν  την υπέρμετρη κατανάλωση «κεκραμένου οίνου», δηλαδή αραιωμένου με νερό.    Για τους αρχαίους Έλληνες, η κουλτούρα του κρασιού ενσωματώθηκε στη θεότητα και ειδικότερα στο θεό Διόνυσο.   Πολλές λατρευτικές εκδηλώσεις γίνονταν προς τιμήν του Διονύσου σε πολλά μέρη, όπου οι παρευρισκόμενοι συμμετείχαν πολύ ενεργά, χορεύοντας και πίνοντας πολύ κρασί.

Η χριστιανική θρησκεία από τα πρώτα της βήματα θεώρησε  το κρασί ως ευλογημένο αγαθό.   Η σύνδεση αυτή είναι λογική, καθώς ο χριστιανισμός εξαπλώθηκε σε περιοχές, όπου άνθισε ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός, εκεί δηλαδή  που το κρασί εκτός από βασικό είδος διατροφής ήταν απόλυτα συνδεδεμένο με τη λατρεία του Βάκχου.     Στην Παλαιά Διαθήκη (ΠΔ)  το κρασί παίζει σημαντικό ρόλο, οπου η άμπελος τις περισσότερες φορές ταυτίζεται με το Ισραήλ.      Πρώτος αμπελουργός ο Νώε που μετά τον κατακλυσμό φύτεψε αμπέλι.    Στην Έξοδο των Εβραίων ο Θεός ευλογεί  τον άρτο, τον οίνο και το ύδωρ, απαραίτητα αγαθά για τη ζωή των ανθρώπων.    Το κρασί στην (ΠΔ κάνει τη ζωή ευχάριστη.    Η έκφραση «οἶνος εὐφραίνει καρδίαν  ἀνθρώπου…» προέρχεται από το 103^ο  ψαλμό του προφήτη και βασιλέα Δαβίδ, εδάφιο 15^ο και έχει ως εξής: «καὶ οἶνος εὐφραίνει καρδίαν ἀνθρώπου τοῦ ἱλαρῦναι πρόσωπον ἐν ἐλαίῳ, καὶ ἄρτος καρδίαν ἀνθρώπου στηρίζει».      Σε ελεύθερη μετάφραση αυτό σημαίνει ότι το κρασί κάνει την ψυχή του ανθρώπου να χαίρεται, το λάδι κάνει το πρόσωπό του να λάμπει και το ψωμί τον διατηρεί ζωντανό.  Επίσης, το κρασί κάνει τη ζωή ευχάριστη όταν χρησιμοποιείται με μέτρο.

Αυτό το μέτρο αποτελεί μέρος της ισορροπίας του ανθρώπου και τα σοφιολογικά βιβλία της ( Π Δ) δεν παύουν να το συνιστούν διαρκώς .    Το αξίωμα «ἔπισον ζωῆς οἶνος ἀνθρώπῳ, ἐὰν πίνῃς αὐτὸν μέτρῳ αὐτοῦ» (Σοφ. Σειρ. 31, 27), δηλαδή «είναι πηγή ζωής για τον άνθρωπο το κρασί, όταν το πίνει με μέτρο».

Στην Καινή Διαθήκη, η χρήση του κρασιού, συνιστάται από τον Απόστολο Παύλο, όταν γίνεται με φρόνηση.   Στον Τιμόθεο π.χ. γράφει: «Μηκέτι ὑδροπότει, ἀλλ’ οἴνῳ ὀλίγῳ χρῶ διὰ τὸν στόμαχόν σου καὶ τὰς πυκνάς σου ἀσθενείας» (Α΄Τιμ. 5, 23). Του συνιστά δηλαδή «να μην πίνει πλέον μόνο νερό, αλλά να κάνει χρήση λίγου κρασιού για το στομάχι και τις συχνές του ασθένειες».

Οι αρχαίοι Εβραίοι μελετητές εκτιμούσαν επίσης το κρασί για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες.   Όπως αναφέρεται στο Ταλμούδ, «Όπου λείπει το κρασί, τα φάρμακα γίνονται απαραίτητα».   Αργότερα, ο εξέχων Εβραίος γιατρός και φιλόσοφος Μαϊμωνίδης (1.135-1.204 μ.Χ.) υποστήριξε τη χρήση του κρασιού ως φαρμάκου στα γραπτά του.

Οι πρώτοι Άραβες γιατροί μελέτησαν από ελληνικές ιατρικές πηγές και  αναγνωρίσαν  αρχικά τη θεραπευτική σημασία του κρασιού, επιφυλάχτηκαν   όμως ύστερα γιατί  το Κοράνιο απαγόρευε την κατανάλωσή του.

Ωστόσο,
μετά τη γέννηση του Ισλάμ, οι Άραβες γιατροί ξαναχρησιμοποίησαν  κρασί ως αντισηπτικό εφαρμόζοντάς το σε επιδέσμους και πληγές.

Φθάνοντας στο τέλος της ιστορικής αυτής διαδρομής , συγχαίρω θερμά τους πρωτεργάτες οινοποιούς.  Επόμενο βήμα τους ίσως  ο Οινοτουρισμός   μέσα  ίσως από τη συλλογική τους οργάνωση, ώστε σαν «συνισταμένη» - όπως λέμε στη Μηχανική - να αξιοποιήσουν  βέλτιστα  τη συμβολή των Δήμων ,της Περιφέρειας και του Επιμελητηρίου