Οι παράγοντες που ευνόησαν την Επανάσταση του ΄21 και η κατά Χόμπσμπαουμ ερμηνεία της

    από τον Θεόδωρο Κ .Παπαϊωάννου *

Λένε  ότι ην ιστορία γράφουν πάντοτε οι νικητές.   Η Επανάσταση του ΄21 κατά κόρον χρησιμοποιήθηκε   ως διαχρονική θεραπαινίδα της εκάστοτε εξουσίας.

Οι μύθοι γύρω της  είναι άρρηκτα δεμένοι με τη διαμόρφωση της μετεπαναστατικής εθνικής συνείδησης, της οποίας εκφραστής και εγγυητής ήταν η καθεστηκυία οικονομική, πολιτική και θρησκευτική τάξη πραγμάτων.

Με δεδομένο ότι στο μετεπαναστατικό νεοελληνικό κράτος η Εκκλησία είχε κεντρικό και ενίοτε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικo- ιστορικής συνείδησης, οι μύθοι περί  την επανάσταση φέρουν σε μεγάλο βαθμό τη δική της σφραγίδα.

Πέντε χρόνια πριν κλείσει 200 χρόνια, ακόμη διανθίζεται με πλήθος μύθων και υπολογίζει δευτερευόντως άλλους παράγοντες,  συνοπτικά τους παρακάτω:

1^ον Στα τέλη του 17^ου  αιώνα ( από την Αγγλική Επανάσταση το 1688 έως την έναρξη της Γαλλικής το 1789) εμφανίστηκε στην Ευρώπη το πνευματικό και φιλοσοφικό   κίνημα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.

Με τον ορθολογισμό που εισήγαγε, απέρριψε τον δογματισμό ,τις παραδοσιακές θρησκευτικές ,πολιτικές ,εκπαιδευτικές πεποιθήσεις και ιδέες.

2^ον Παρακλάδι του ήταν ο Νεοελληνικός  Διαφωτισμός ( μέσα 18^ου έως αρχές του 19^ου αι).  Προκάλεσε την εθνική αφύπνιση του αποικιακού και του  τουρκοκρατούμενου ελληνισμού  και  μετέδωσε τα φώτα στο υπόδουλο γένος.
Αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός στον πανηγυρικό του στην Ακαδημία Αθηνών το 2015,αλλά και εφέτος στο διάγγελμά του

3^ον  Με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή,  τελείωσε ο εξάχρονος ρωσοτουρκικός πόλεμος  (1768-1774 )και κατοχυρώθηκε το δικαίωμα των Ελλήνων να υψώνουν στα πλοία τους τη ρωσική σημαία

4^ον Η  ανάθεση της εξουσίας των παραδουνάβιων ηγεμονιών σε Έλληνες ηγεμόνες , το άνοιγμα  των Στενών στα Δαρδανέλια , η εγκατάσταση Ελλήνων στην Οδησσό , διευκόλυναν το ελληνικό θαλάσσιο εμπόριο.

Αυξήθηκε το εμποροναυτικό κεφάλαιο και η ναυπήγηση νέων πλοίων είχε καθοριστική σημασία στα μετέπειτα  πολεμικά επαναστατικά επεισόδια .

5^ον Η Γαλλική Επανάσταση ενέπνευσε τους διανοούμενους που ζούσαν στην Ευρώπη.

Κορυφαίος ο χαρισματικός Ρήγας Φεραίος (1757-1798) που πρώτος οραματίστηκε  την απελευθέρωση όλων των βαλκανικών λαών από την οθωμανική κυριαρχία

6^ον Οι μετέπειτα Ναπολεόντειοι πόλεμοι  επέδρασαν ευνοϊκά .    Οι Υδραίοι Σπετσιώτες Ψαριανοί κ.α τροφοδοτούσαν με στάρι τις αποκλεισμένες από τον αγγλικό στόλο ακτές της Γαλλίας  , απέκτησαν  οικονομική δύναμη  με την οποία:

Ναυπήγησαν  πλοία  που κατά τον Αγώνα συγκρότησαν επιτυχώς τον επαναστατικό  στόλο .

Ίδρυσαν σχολεία και τη Φιλόμουσο  Εταιρεία Αθηνών(1812) .   Εξέδωσαν βιβλία και περιοδικά που συνέβαλαν στην προεπαναστατική αφύπνιση (π.χ Λόγιος Ερμής, Ελληνικόν Λεξικόν Άνθιμου Γαζή κλπ)

7^ον Οι ανταρσίες εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (στη Σερβία το 1804, του Μεχμέτ Αλή στην Αίγυπτο και κυρίως του Αλή Πασά).

Αυτά πυροδότησαν τους Έλληνες της Διασποράς , τρεις εκ των  οποίων  (Σκουφάς, Ξάνθος , Τσακάλωφ) στην Οδησσό το 1814 συνέστησαν μια αυστηρά μυστική οργάνωση την  Φιλική Εταιρεία .

Ιδρύθηκε στα πρότυπα των μυστικών τεκτονικών ή ιακωβίνικων λεσχών που άνθησαν στην Ευρώπη στα τέλη του 18^ου  αι, κυρίως των Καρμπονάρων και των Ελευθεροτεκτόνων­ - όχι  μασονική­ - αφού ορκίζονταν στο ιερό Ευαγγέλιο και αποδέχονταν μόνο τον Τριαδικό Θεό ως αληθινό.

Έτσι το Φεβρουάριο 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία.

Αν  και ανεπιτυχής δεν έκαμψε το φρόνημα αφού λίγο αργότερα ο  Παπαφλέσσας  και άλλοι Φιλικοί εξουδετερώνοντας  των προκρίτων  κήρυξαν την Επανάσταση στην Πελοπόννησο ,  στην Στερεά και τα νησιά του Αιγαίου

Αντί της Μεσαιωνικής θεοκρατίας έχουμε τον αρχαιοελληνικό  ανθρωποκεντρικό  στοχασμό .

Το Ελληνικό ζήτημα προέβαλε ως πολιτισμικό , έναντι της βαρβαρότητας που εκπροσωπούσαν οι Τούρκοι.

Μέσα στο κλίμα του κλασικισμού και του ρομαντισμού, τις πρώτες δεκαετίες του 19^ου αι.  εμφανίσθηκε  το κίνημα του Φιλελληνισμού που ανδρώθηκε με το μεγάλο ξεσηκωμό των Ελλήνων.

Στην αρχαιολατρία, στις κλασσικές σπουδές και στο αυξανόμενο ενδιαφέρον για τους απογόνους των αρχαίων κατοίκων της Ελλάδος, προστέθηκε ο ενθουσιασμός που προκάλεσε ο σκληρός αγώνας εκείνου του λαού που, από την αρχαιότητα είχε  ως πρωταρχική αξία την ελευθερία.

Ο φιλελληνισμός κινητοποίησε ποικιλοτρόπως ρομαντικούς, ιδεολόγους, διανοούμενους, αρχαιολάτρες, , καλλιτέχνες, στρατιωτικούς , επιστήμονες .

 Ο Ερικ Χόμπσμπαουμ στο βιβλίο του  « η εποχή των επαναστάσεων»   εντάσσει την ελληνική επανάσταση στο διεθνές πλαίσιο των φιλελεύθερων αστικών επαναστάσεων της εποχής, που ξεκινούν από την Αμερικανική Επανάσταση (1761) και τη Γαλλική , όπου αναλύει και ερμηνεύει τις εκπληκτικές αλλαγές που προκάλεσαν

Ο «άνεμός» αυτών και της αγγλικής Βιομηχανικής Επανάστασης  διέλυσε τα «παλαιά καθεστώτα»   Νέοι δρόμοι άνοιξαν στην επιστήμη, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την τέχνη.   Νέες μέθοδοι εφαρμόστηκαν  στον πόλεμο , στη διπλωματία, στη βιομηχανία, το εμπόριο και τη διακυβέρνηση των κρατών.  Νέες λέξεις δημιουργήθηκαν  για να εκφράσουν τις νέες ιδέες.

Υπήρξαν  στην επανάσταση του ΄21  αναπόφευκτες ιδιαιτερότητες και εσωτερικές συγκρούσεις ηγετών  όπως πάντα.

Υπήρξε όμως και ένα κυρίαρχο πολιτικό διακύβευμα: η συγκρότηση σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους, με Σύνταγμα φιλελεύθερους αντιπροσωπευτικούς κοινοβουλευτικούς θεσμούς, ισονομία , εθνικό  τακτικό στρατό κ.λπ.

Άρα η ελληνική επανάσταση δεν στρεφόταν τόσο εναντίον των μουσουλμάνων, όσο εναντίον του παραδοσιακού οθωμανικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος, ανάλογου με το «παλαιό καθεστώς» των ευρωπαϊκών κρατών.  Αυτό προσπάθησε και ο Κεμάλ Ατατούρκ  με καθυστέρηση 100 ετών                                                                 

  24.3.2016                  *  Πολιτικός Μηχανικός

                    τ. Δήμαρχος Βαγίων-τ. Γεν Γραμ ΚΕΔΚΕ

      Επαμεινώνδου 71 Θήβα  τηλ / fax 2262022177-κιν6997189448 -theopapaio@gmail.com