Τρίτη 7 Απριλίου 2015

Αναφορά στην Κασσιανή και το τροπάριο

• Την Μ. Τρίτη, «το καλεί η μέρα», όπως λέμε, να αναφερθούμε στην έξοχη υμνογράφο Κασσιανή, της οποίας το Τροπάριο απόψε ψάλλεται τελευταίο στην Ακολουθία του Νυμφίου.
Γυναίκα υμνογράφος κατά τον 9ο αι., οπωσδήποτε είναι εξαίρεση!
Στο Βυζάντιο η μόρφωση των κοριτσιών που ανήκαν στην αστική τάξη, όπως γράφει ο Φ. Κουκουλές, περιοριζόταν σε ανάγνωση, γραφή, ιερά ιστορία, αριθμητική και ωδική.
Η ευρύτερη παιδεία ήταν προνόμιο των κοριτσιών της αριστοκρατίας ή μάλλον των παλατιανών. Κόρη αυτοκράτορα ήταν η Άννα Κομνηνή, που έγραψε την «Αλεξιάδα», αλλά και η Ευδοκία που μετέφρασε τον Όμηρο, δεν ήταν μόνο αυτοκράτειρα, αλλά είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα.
Η Κασσιανή ή Κασσία ή Εικασία (γνωστή στις πηγές και ως Κασσιανή, Ικασία και Κασία) γεννήθηκε ίσως μεταξύ 811-815 μ.Χ. και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της το πέρασε σε μοναστήρι. Ήταν κόρη βυζαντινού τιτλούχου και ο Θεοδ. Στουδίτης, σε επιστολή του την αποκαλεί «κανδιδατόρισσα», δηλ. κόρη κανδιδάτου (τίτλος αυλικού αξιωματούχου, τον οποίο απένεμε ο αυτοκράτωρ). Η Κασσιανή ζούσε στο περιβάλλον του Ιερού Παλατιού και έτσι εξηγείται η μεγάλη μόρφωσή της. Ακόμη και ο τίτλος και το αξίωμα του πατέρα της εξηγούν και την πρόσκλησή της ανάμεσα στις καλλονές που η χήρα αυτοκράτειρα Ευφροσύνη συγκέντρωσε για να διαλέξει σύζυγο ο πρόγονός της Θεόφιλος.
Η Κασσιανή περιγράφεται ως «πλουσία, ωραία και σοφή νέα, ευσεβής παρθένος και οσία ασκήτρια». Η ζωή της συνδέθηκε με θρύλους και παραδόσεις, οι οποίοι προήλθαν από την στιχομυθία της Κασσιανής με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο (829-842). Οι βυζαντινοί χρονογράφοι αναφέρουν ότι η Ευφροσύνη, μητριά του Θεόφιλου, κάλεσε στα ανάκτορα, επιλεκτικά, τις ωραίες νέες της βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι οποίες είχαν τα σχετικά προσόντα για να επιλέξει σύζυγο ο Θεόφιλος. Ο Θεόφιλος θα χάριζε χρυσό μήλο σ’ αυτή που θα επέλεγε. Εντυπωσιασμένος από την ωραιότητα της Κασσιανής, ο Θεόφιλος στάθηκε μπροστά της και είπε το πολυθρύλητο: «ως αρ’ εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα» (εκ γυναικός προήλθαν στον κόσμο όλα τα κακά, δηλ. από την Εύα). Η νεαρά κόρη κοκκίνισε, χωρίς να χάση την ετοιμότητά της αλλά και με σεμνότητα απάντησε ευστοχότατα στον αυτοκράτορα: «Αλλά εκ γυναικός πηγάζει τα κρείττω» (αλλά από την γυναίκα πηγάζουν όλα τα καλά και εννοούσε ότι από την Θεοτόκο εγεννήθη ο Κύριος). Ο Θεόφιλος έμεινε κατάπληκτος από την απάντηση και την παρρησία της Κασσιανής. Ο Θεόφιλος ήταν φιλόκαλος και λόγιος, αλλά όχι πολύ ευφυής, «μικρού και δεσποτικού χαρακτήρος». Μετά τον διάλογο την προσπερνά και προσφέρει το χρυσό μήλο στη Θεοδώρα από την Παφλαγονία, η οποία και έγινε αυτοκράτειρα. Ο εγωισμός του Θεόφιλου τον τιμώρησε για πάντα... Η Κασσιανή ίδρυσε μονή, γνωστή στην Κωνσταντινούπολη ως Μονή της Εικασίας, η οποία εκτίσθη «παρά Εικασίας ευσεβεστάτως και ωραίας τω είδει», όπως αναφέρουν οι βυζαντινοί χρονογράφοι. Η Κασσιανή αφιερώθηκε στην άσκηση και στην υμνογραφία.

Το ιδιόμελο τροπάριό της «Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή...» που ψάλλεται στον Όρθρο και τον Εσπερινό της Μ. Τρίτης, συνδέεται με την αναζήτησή της από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο και συγκινεί με την συναισθηματική φόρτιση, το οποίο δεν είναι αληθές. Με την θαυμάσια ποίησή της η Κασσιανή «έχει αποκτήσει υψηλοτέραν περιωπήν, παρά εάν διήρχετο τον βίον, όπως άλλαι βυζαντιναί βασίλισσαι. Και η υψηλή αυτής ποίησις είναι τα μόνα τεκμήρια του βίου της».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου