Αγγελική Θ. Παπαϊωάννου* και Θεόδωρος Κ. Παπαϊωάννου**
Την 16η Αυγούστου 2013 συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από
την δημοσίευση στην Εφημερίδα Κυβερνήσεως του Νομοθετικού Διατάγματος (Ν.Δ) «Περί σχεδίων πόλεων και κωμών του κράτους και
οικοδομής αυτών», του ‘’ακρογωνιαίου λίθου’’ της ελληνικής πολεοδομίας. Από το ξεφύλλισμα αυτού του
τεύχους με την πληθώρα των επειγόντων νομοθετικών μέτρων φαίνονται οι τεράστιες δυσκολίες, που είχε τότε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα. Μια φτωχή Ελλάδα που μόλις
έβγαινε από μια 10ετία πολέμων και διχασμών,
που είχε κερδίσει τις νέες χώρες αλλά και χάσει την Μικρασία, μια Ελλάδα που έπρεπε να αφομοιώσει
και να στεγάσει την προσφυγιά και την ανταλλαγή των πληθυσμών στα
αστικά κέντρα και στην αγροτική ύπαιθρο.
Στις υπουργικές υπογραφές του Ν.Δ. συμπεριλαμβάνονται μεγάλα ονόματα
της εποχής αλλά και μετέπειτα . Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν Υπουργός Εσωτερικών
στην επαναστατική κυβέρνηση Στυλιανού Γόνατα
ενώ υπουργός Περιθάλψεως (μετέπειτα Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως)
ο Απόστολος Δοξιάδης, στις αρμοδιότητες του οποίου ανήκαν η «παντοειδής
περίθαλψη των προσφύγων, η ανέγερσις προσωρινών και μονίμων κατοικιών προς
εγκατάστασιν των αστών και αστέγων προσφύγων κ,λπ.».
Να σημειωθεί ότι αργότερα, η στεγαστική αποκατάσταση των πάσης φύσεως
αστέγων μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ένα από τα επείγοντα προβλήματα σε εθνική και σε διεθνή κλίμακα.
Στην έρευνα και μελέτη αυτών
συνέβαλε σημαντικά ο παγκοσμίως γνωστός Έλληνας πολεοδόμος Κωνσταντίνος
Δοξιάδης, γιος του υπουργού Απ Δοξιάδη.
Το Ν.Δ. του 1923 μετά από 88 χρόνια , κατάργησε το πρώτο ελληνικό πολεοδομικό
Βασιλικό Διάταγμα 3.4.-15.5.1835 «Περί υγιεινής οικοδομής πόλεων και κωμών»,. Με το λιτό και απέριττο κείμενό του έπρεπε να
αντιμετωπιστούν οι σχετικές ανάγκες των αρχών του 19ου αιώνα, που σήμερα
φαίνονται ειδυλλιακές μπροστά στην αγωνιώδη - μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο -
προσπάθεια του κράτους να γλιτώσει από το αντίσκηνο και την παράγκα 1,1/2
εκατομμύριο Έλληνες από την Ιωνία, τον Πόντο, τον Καύκασο και την Αν. Ρωμυλία.
Αναμφίβολα, η εξασθενημένη και
ρημαγμένη Ελλάδα επιτέλεσε - και όχι μόνο για εκείνη την εποχή - θαύματα για
να τους στεγάσει και τους εντάξει στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή
του τόπου.
Το Ν.Δ. 17-7-1923 είχε γραφτεί με ευρύτατο πνεύμα. Οι συντάκτες του είχαν οδηγό τους το ιδιαίτερα
τότε προοδευτικό γαλλικό πολεοδομικό δίκαιο και σ΄ αυτό οφείλει
την μακροζωία του. Δυστυχώς, η εισηγητική
έκθεση του εν λόγω Ν.Δ. (η οποία δεν υπάρχει πουθενά ούτε στο αρχείο της
Βουλής ούτε στις βιβλιοθήκες), θα περιείχε χρήσιμες πληροφορίες για το σκεπτικό που πρυτάνευσε και για τις πολεοδομικές και στεγαστικές ανάγκες της
ταραγμένης εκείνης εποχής.
Οι αρκετά μεταγενέστεροι νόμοι 947/1979 «Περί οικιστικών περιοχών» και
1337/1983 «επέκταση πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές
ρυθμίσεις» (νόμοι Μάνου και Τρίτση αντίστοιχα) αφορούν στην εξέλιξη των
οικισμών πέραν της υφισταμένης κατάστασης, δηλαδή σε περιοχές γύρω και έξω από
τα ισχύοντα σχέδια πόλεως, ο νόμος 2508/1997 εξακολουθούν να διέπονται από το
Ν.Δ. 17-7- 1923.
Έτσι, το για 90 συναπτά έτη βασικό αυτό νομοθέτημα με τον εθνικό χώρο χωρισμένο σε εντός και εκτός σχεδίου και τις
κατά καιρούς μικροτροποποιήσεις του, αποτελεί μέχρι σήμερα το πλαίσιο μέσα στο
οποίο εξελίχθηκε η ελληνική αστική ζωή.
Στις εντός σχεδίου περιοχές επιτρέπεται η δόμηση και ο κάθε ιδιοκτήτης
κτίζει σύμφωνα με τους ισχύοντες όρους δόμησης. Έξω από αυτές, δηλαδή στις «εκτός σχεδίου»
- έννοια ακατανόητη για τους Νεοέλληνες - δεν νοείται δόμηση, παρά σε
ελάχιστες, άκρως εξειδικευμένες περιπτώσεις.
Μόλις 5 χρόνια μετά το 1923 τα
παραπάνω αυτονόητα ανετράπησαν
και στο εν λόγω Ν.Δ. ενσωματώθηκε μια καταπληκτική ελληνική καταστρεπτική
παρενέργεια. Το
1928 εισάγεται ο καινοφανής όρος της «κατά παρέκκλισιν» δόμησης, δηλαδή σε ιδιοκτησίες
4.000 μ2 ή σε λιγότερο εμβαδό μέχρι 750 μ2 (!) πάνω σε
εθνικές, επαρχιακές, νομαρχιακές, δημοτικές και κοινοτικές οδούς, ακόμα και σε
σιδηροδρομικές γραμμές. Για
αρκετά χρόνια η εφαρμογή της «κατά παρέκκλισιν δόμησης ήταν πολύ περιορισμένη
και δεν άλλαζε η ειδυλλιακή εικόνα της ελληνικής φύσης .
Μετά όμως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των 3-4
τελευταίων δεκαετιών η νόμιμη (;) εκτός σχεδίου δόμηση οργιάζει . Σε αιγιαλούς, αρχαιολογικούς χώρους, βιότοπους
, γεωργική γη, δάση και ρέματα αρχίζουν
να ξεφυτρώνουν κτίσματα, που κατακρεουργούν το τοπίο
Αυτά τα αρχικώς «βάσει νομίμου αδείας ανεγερθέντα κτίσματα» ήταν το
ολέθριο κίνητρο κατασκευής μιας ατέρμονος σπείρας νέων αυθαιρέτων κτισμάτων που
κατά καιρούς νομιμοποιήθηκαν ( πρόσφατος
νόμος 4178/2013) . Το χειρότερο όμως είναι η παγίωση της πεποίθησης ότι σε αντίθεση με την νομιμότητα, η παρανομία συγχωρούμενη επιβραβεύεται . Αυτή
την ανεξέλεγκτη καταστροφή ανέστειλε μερικώς η νομολογία του Συμβουλίου της
Επικρατείας κατ΄ επιταγήν του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος, αλλά
και κάποιες αποσπασματικές νομοθετικές ρυθμίσεις
Μετά δυσκολίας όμως περιφρούρησαν την ελληνική φύση από τον κατακερματισμό
μεγάλων εκτάσεων από τη γάγγραινα της διάσπαρτης δόμησης.
Το Ν.Δ. του 1923 επέφερε μια βαθιά τομή στην πολεοδομία. Σήμερα, όμως, η
ελληνική φύση κραυγάζει για μια νέα, βαθιά σωτήρια ριζική τομή.
*Πολιτικός
Μηχανικός Msc Στο
Δομοστατικό Σχεδιασμό &Ανάλυση Κατασκευών
**Πολιτικός Μηχανικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου