Το μυστήριο της Θείας του Σωτήρος Ενανθρωπήσεως…

Του ΜΙΧ. Γ. ΤΡΙΤΟΥ, Καθηγητή,  Κοσμήτορος Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
Ο χριστιανικός κόσμος γιορτάζει για άλλη μια φορά τη σάρκωση του Θεού – Λόγου, το μοναδικό και ανεπανάληπτο εκείνο γεγονός, που δίχασε την ανθρώπινη ιστορία και απετέλεσε την πλήρωση της πανανθρώπινης προσδοκίας για λυτρωμό. Η Θεία Ενανθρώπιση είναι το μεγάλο μυστήριο της ιστορίας, παρατηρεί ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Το μυστήριο που τερματίζει την μεταξύ του μεταφυσικού και ιστορικού υπάρχουσα διάσταση, συνοψίζει και ανακεφαλαιώνει την πνευματική ζωή των ανθρώπων και αφυπνίζει  τον  ιστορικό χρόνο, δίνοντας σ’ αυτόν μεταφυσικές προεκτάσεις. Με τη Θεία Ενανθρώπιση καταφάσκεται η ύλη, η ιστορία και το ανθρώπινο πρόσωπο.
Το θαύμα της ενσάρκου του Χριστού οικονομίας, το οποίο ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αποκαλεί «σεισμόν της γης», εστιάζεται στο γεγονός ότι ο Λόγος του Θεού «μη εκστάς της φύσεως μετέσχε του ημετέρου φυράματος». Παρόλο που «όλος ην εν τοις κάτω, ουδόλως απήν και των άνω», όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο ποιητής της ακαθίστου ακολουθίας. Ο Λόγος του Θεού υπήρχε ταυτόχρονα και στην Παρθένο και στους κόλπους του Πατρός. Και τούτο, γιατί στο άρρηκτο χριστολογικό μυστήριο δεν έχουμε μετάσταση τοπική, αλλά συγκατάβαση θεϊκή. Ο φυσικός χώρος καθόλου δεν ισχύει για τον Αχώρητο και Άχρονο Θεό, που πληροί τα σύμπαντα και ιερκαται παντός χώρου και χρόνου.
Η εισβολή του Θείου στην ανθρώπινη ιστορία έχει τεράστιες ανθρωπολογικές διαστάσεις. Όπως σωστά έχει λεχθεί την «επινίκιο» του ανθρώπου δεν θα τον βρούμε ούτε στον Πίνδαρο, ούτε στον Σοφοκλή, αλλά στη θεολογία των Χριστουγέννων, όπου υπέροχα τονίζεται ότι «Θεός ανθρώποις εκ Παρθένου πεφανέρωται, μορφωθείς το καθ’ ημάς και θεώσας το πρόσλημμα».
Οι Πατέρες της Εκκλησίας, μιλώντας για τη σάρκωση του Λόγου, κάνουν λόγο για την αναγέννηση, την αναδημιουργία και τελικά για την εν Χριστώ ανύψωση του ανθρώπου, δηλ. τη θέωση, που είναι ο δεοντολογικός σκοπός της υπάρξεως. «Και ο πλουτίζων πτωχεύει, πτωχεύει γαρ την εμήν σάρκα, ίν’ εγώ πλουτίσω την αυτού Θεότητα» γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Και ενώ πτωχεύει ο Θεός, πλουτίζει ο άνθρωπος, αφού του προσφέρεται ο πλούτος της Θεότητος. Ο άγιος Μάξιμος λέγει ότι ο Θεός Λόγος «τοσούτον ημάς θεώσαι κατά χάριν, όσον κατ’ οικονομίαν αυτός φύσα γέγονεν άνθρωπος». Μετέχοντας ο Πανυπερτέλειος Θεός «των ημετέρων», έδωσε σε μας τη δυνατότητα να μετέχουμε «των αυτού», γράφει ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας. Έτσι έχουμε θέωση του προσλήμματος, ανάσταση της πεσμένης εικόνας και ανάπλαση του βροτείου γένους.
Η σάρκωση του Λόγου ως κενωτική κίνηση της θείας αγάπης σημαίνει πρόσληψη της ανθρωπίνης φύσεως με δυνατότητα αφθαρτοποιήσεως και καινοποιήσεώς της. Έπρεπε ο όλος άνθρωπος να προσληφθεί από το Θεό για να σωθεί, γιατί, όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «το γαρ απρόσληπτον και αθεράπευτον. Ο δεν ήνωται τω Θεώ τούτο και σώζεται». Ο Θεός γίνεται άνθρωπος όχι για να δημιουργήσει μια νέα ανθρώπινη φύση, αλλά για να δώσει ό,τι δεν διέσωσε ο πρώτος Αδάμ, την χάρη. Ο Χριστός με τη σάρκωσή του προσλαμβάνει στη θεία φύση Του ό,τι δεν είχε πριν, δηλ. την φθαρτή ανθρώπινη φύση, κενώνοντας ακένωτα σ’ αυτήν την άφθαρτη θεότητά του.
Ενωμένος ο αιώνιος Λόγος του Θεού με την ανθρώπινη φύση, ενώθηκε και με ολόκληρη την κτίση, γιατί ο άνθρωπος είναι σύνδεσμος της ορατής και αοράτου κτίσεως. Συνεπώς το έργο της σωτηρίας, ως μεταμόρφωση και ύψωση προς το Θεό, αφορά βεβαίως κατά κύριο λόγο τον άνθρωπο, αλλά και την κτίση ολόκληρη. Αυτή επανέρχεται στο αΐδιο κάλλος της και μεταμορφώνεται σε άφθαρτη και άτρεπτη, μαζί με τον άνθρωπο για χάρη του οποίου δημιουργήθηκε. «Τα σύμπαντα σήμερον χαράς πληρούνται, Χριστού τεχθέντος εκ της Παρθένου» ψέλνουμε την ημέρα των Χριστουγέννων.
Το άρρητο μυστήριο της Θείας του Σωτήρος Ενανθρωπήσεως ο ανθρώπινος λόγος μπορεί να το προσεγγίσει με δύο τρόπους. Ο ένας είναι του παραλόγου και ο άλλος του παραδόξου. Αν το δεχθεί ως παράλογο παύει να το συζητάει, γιατί για το λόγο το παράλογο δεν αποτελεί καμιά κατηγορία. Άλλωστε ο λόγος δεν μπορεί να δεχθεί τέτοιες κατηγορίες απολυτότητας μέσα στην ιστορία. Αν το δει ως παράδοξο, θα το δεχθεί ως μία τομή, ως ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο γεγονός, ως ένα θαύμα, που σπάζει τις κατηγορίες της ανθρωπίνης σκέψεως. Όπως παρατηρεί ο ιερός Χρυσόστομος «ου κατά φύσιν γέγονε το πράγμα, αλλ’ υπέρ φύσιν το θαύμα, ήργησε γαρ η φύσις και ενήργησε του Δεσπότου το βούλημα».
Το μυστήριο των Χριστουγέννων δεν εκλογικεύεται. Δεν αποδεικνύεται νοησιαρχικά, γιατί το μυστήριο δεν είναι ο αντιλογικός χώρος του επέκαινα, αλλά ο πέραν της λογικής χώρας της ελευθερίας. Έτσι κάθε αναγκαστική απόδειξη βιάζει την ανθρώπινη ελευθερία. Επιβάλλει την πίστη και την κάνει από γεγονός ελευθερίας εξαναγκασμό. Όπως αναγράφεται στους αίνους της γιορτής των Χριστουγέννων «ου φέρει το μυστήριον έρευναν, πίστει μόνη τούτο πάντες δοξάζομεν». Δεν είναι λοιπόν οι αποδείξεις που χρειάζεται ο άνθρωπος για να προσεγγίσει το μυστήριο της φάτνης, αλλά το άλμα της υπερβάσεως του εαυτού του που βραβεύεται με τη δωρεά της πνευματικής εμπειρίας, η οποία στην προκειμένη περίπτωση είναι η μέθεξη στη χαρά και τη μυσταγωγία των Χριστουγέννων. Κάτω από αυτή την οπτική γωνία ο πιστός κλίνει το γόνυ της ψυχής και του σώματος, δοξολογεί και προσκυνά το μυστήριο.
Το βαθύτερο νόημα της γιορτής των Χριστουγέννων φανερώνεται σε εκείνους που θα προσεγγίσουν το μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας με τον πόθο και τη νοσταλγία των Μάγων, την ταπείνωση και την απλότητα των ποιμένων. Τότε θα δουν με έκπληξη και δέος ότι το γεγονός της θείας ενανθρωπήσεως είναι τόσο κοντά μας και ότι έχει να μας δώσει ένα μήνυμα σύγχρονο και επίκαιρο. Ένα μήνυμα ελευθερωτικό και σωστικό.
Η μεγάλη επαγγελία για μας σήμερα είναι ότι μέσα στη γενική σύγχυση, τον πυρετό της ταχύτητας, της βίας και του παραλογισμού, υπάρχει ένας χώρος, όπου το μυστήριο του ανθρώπου μένει αναλλοίωτο και αυθεντικό, όπου ο άνθρωπος λάμπει σε όλο του το μεγαλείο. Είναι ο χώρος της Εκκλησίας, που είναι ο παρατεινόμενος στους αιώνες Χριστός και ο οποίος δυο χιλιάδες χρόνια τώρα αποτελεί το χώρο της λυτρώσεως και καταφάσεως του ανθρώπου.
Για να ανακαλύψουμε όμως το χαμένο αυτό θησαυρό πρέπει να γίνουμε προσκυνητές. Να αναζητήσουμε μέσα στη νύχτα το δικό μας αστέρι. Να συντροφεύσουμε τους ποιμένες και τους μάγους στη δική τους πορεία, για να βρούμε τον Μεγάλο Απόντα της ζωής μας, που θα μας λυτρώσει από το καθημερινό μαρτύριο της ψυχικής μας ανεστιότητας και του εσωτερικού μας ανικανοποιήτου, θα μας δώσει πληρότητα και ποιότητα ζωής, σωστό υπαρξιακό και μεταφυσικό προσανατολισμό και πραγματική λύτρωση από τον πόνο και τον θάνατο.