Συμβολή στον αναστοχασμό για τη Μικρασιατική Καταστροφή ένα αιώνα μετα ( μέρος β΄- τελευταίο)

  Θα μπορούσαμε να αποφύγουμε τη Μικρασιατική Καταστροφή;

      από τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου*

Το παραπάνω ερώτημα έχει απασχολήσει χιλιάδες, ίσως και εκατομμύρια Έλληνες από το 1922 και εξής ,γιατί η επακολουθήσασα εθνική καταστροφή, γνωστή ως Μικρασιατική είναι το θλιβερότερο γεγονός της ιστορίας μας μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453.

 Για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, έχουν γραφεί τόμοι πολλοί, αλλά στηριζόμενος στην κρίση μου και στις ιστορικές μου γνώσεις, θα προσπαθήσω να πω τη γνώμη μου, Θα μπορούσαμε μήπως να την αποφύγουμε και ακόμη, κάτι το σημαντικό τελικά να κερδίζαμε; Ίσως…

Θα προσπαθήσω, στο μέτρο του δυνατού, να μη σχολιάσω πρόσωπα και κόμματα της εποχής εκείνης, αλλά να αναφερθώ κυρίως στο ποιες ενέργειες αν αποφεύγαμε ή προωθούσαμε, η έκβαση των γεγονότων θα ήταν ίσως (κατά τη γνώμη μου) πολύ διαφορετική και όχι τόσο καταστροφική όσο υπήρξε για μας.

1^ον  ) θα ξεκινήσω από το 1920, όταν ο στρατός μας είχε ήδη προωθηθεί εδαφικά και μάλιστα αρκετά στη Μικρά Ασία και το όνειρο του Βενιζέλου για μια μεγάλη Ελλάδα φαινόταν να πραγματοποιείται. Τότε ακριβώς, το 1920 ο μεγάλος πολιτικός έκαμε το μεγαλύτερο ίσως λάθος της πολιτικής του σταδιοδρομίας: Έκαμε εκλογές που τις έχασε παταγωδώς, ενώ η χώρα βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση και ο λαός ήταν διχασμένος, δυσαρεστημένος, κουρασμένος και καταδημαγωγημένος από μια λυσσασμένη αντιπολίτευση που τον κατηγορούσε για όλα, ότι η περιπέτεια της εκστρατείας ήταν εξαρχής καταδικασμένη, ότι κατέστρεφε την οικονομία της χώρας, ότι είχε γίνει πειθήνιο όργανο της Αντάντ, ότι με τη στάση και την πολιτική του συμπεριφορά είχε επικίνδυνα διχάσει το λαό, ότι η αφάνταστα μεγάλη από το 1912, διάρκεια των πολεμικών περιπετειών και της θητείας των στρατιωτών είχε κουράσει και στερήσει τόσον αυτούς όσο και τις οικογένειές τους από κάθε επαφή και επικοινωνία, ότι είχαν γεννηθεί παιδιά που αν και είχαν αρκετά μεγαλώσει, δεν γνώριζαν το στρατιώτη πατέρα τους κ.λπ. κλπ. Όλα αυτά και προπαντός τα δύο τελευταία, είχαν φοβερά αρνητική επίδραση στο λαό για το Βενιζέλο, που δεν βγήκε ούτε βουλευτής.

2^ον  ) Και ήρθε η Αντιπολίτευση στην εξουσία. Ποιο ήταν το πρώτο της μέλημα και μαζί μέγιστο λάθος; Όχι η πατρίδα και ο πόλεμός της, αλλά η άμεση φροντίδα της για την επάνοδο του έκπτωτου βασιλιά Κωνσταντίνου στο θρόνο του, πράγμα που εξόργισε τους συμμάχους της χώρας μας, αφού ούτε τον εμπιστεύονταν ούτε τον συμπαθούσαν ούτε τον ήθελαν, σε καμία περίπτωση, επειδή ήταν γαμπρός του Κάιζερ, αυτοκράτορα της Γερμανίας.

Αποτέλεσμα; Μόλις επανήλθε στη χώρα ο βασιλιάς, οι δυνάμεις της Αντάντ δήλωσαν πως απαλλάσσονται από την υποχρέωση που είχαν αναλάβει να καλύπτουν τις υπηρεσιακές ανάγκες της Ελλάδας στη Μικρά Ασία και είχαν μέχρι τότε διαθέσει 12 εκατομμύρια λίρες η Αγγλία, 48 εκατ. δολάρια οι ΗΠΑ και 300 χιλιάδες φράγκα η Γαλλία.

Και όχι μόνο αυτό. Άρχισαν να προσεγγίζουν και να ενισχύουν  με πολλούς και διάφορους τρόπους τον Κεμάλ, ιδίως η Γαλλία και η Ιταλία. Καταλαβαίνετε πόσο αρνητικά επέδρασσαν στην πατρίδα μας όλα αυτά. Να προσθέσουμε ακόμη πως ο διχασμός του λαού, ύστερα από τα γεγονότα αυτά, έγινε μεγαλύτερος και βαθύτερος και μόλυνε εξίσου τις ένοπλες δυνάμεις μας του Μετώπου.

3^ον  ) Ύστερα από τα όσα πιο πάνω αναφέρθηκαν, ήταν άραγε φρόνιμη και επιτρεπτή μια εκστρατεία στην Άγκυρα; Για να καταστρέψουμε, λέει, τις δυνάμεις του Κεμάλ και να τον αναγκάσουμε έτσι να συνθηκολογήσει. Ο ευφυής όμως Κεμάλ, συγκρίνοντας, σε κάθε περίπτωση, τις δυνάμεις του με τις ελληνικές και όσο έκρινε ότι μια αποφασιστική σύγκρουση μ’ αυτές το αποτέλεσμα γι’ αυτόν θα ήταν ολέθριο, απέφευγε τη σύγκρουση, υποχωρώντας προς τα βάθη της Μικρασιατικής ενδοχώρας, εφαρμόζοντας έτσι την έξυπνη τακτική του Ρώσου στρατάρχη Κουτούζωφ κατά την εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία.

Έτσι ενεργώντας ο Κεμάλ, καταπονούσε περισσότερο τους κουρασμένους ήδη Έλληνες, ενώ διατηρούσε ακμαίες τις δικές του δυνάμεις, τις οποίες όλο και αύξανε με στρατολόγηση μεγάλου αριθμού νεαρών Τούρκων από τη Μικρασιατική ενδοχώρα και εφοδίαζε με όπλα τελευταίας τεχνολογίας, τα οποία προμηθευόταν από… τις φιλικές του πια χώρες Ρωσία, Γαλλία, Ιταλία! Αποτέλεσμα της εκστρατείας η Μικρασιατική Καταστροφή.

4^ον  ) Η εκστρατεία λοιπόν προς την Άγκυρα, έπρεπε πάση θυσία να ματαιωθεί ήδη από την αρχή της σύλληψής της ως ιδέας. Ας πούμε όμως ότι καταλαμβάναμε την Άγκυρα και τη γύρω και πέραν αυτής ενδοχώρα. Ερώτημα: Θα μπορούσαμε άραγε να κρατήσουμε για πολύ υπό την κυριαρχία μας μια τόσο μεγάλη χώρα με το στρατό που μπορούσαμε να διαθέτουμε, με τη φτωχή οικονομία που πάντα είχαμε και χωρίς την ύπαρξη σ’ αυτές τις τεράστιες περιοχές ντόπιου ελληνικού πληθυσμού που θα μας στήριζε; Σίγουρα όχι! Μόνοι μας θα εγκαταλείπαμε τις περιοχές αυτές, πλην της Ιωνίας.

5^ον  ) Ο ελληνικός στρατός, ευθύς μετά την αποβίβασή του στη Μικρά Ασία, έπρεπε βάσει σχεδίου της κυβέρνησης, έστω και απορρήτου για τους συμμάχους της, να περιοριστεί στην κατάληψη της Ιωνίας και μόνο, ελληνικής περιοχής από τη βαθιά αρχαιότητα, με μεγάλο και ακμαίο ελληνικό πληθυσμό και με πλούτο απαράμιλλο.

Έπρεπε, συγκεκριμένα, να περιοριστεί στη γραμμή προέλασης του ελληνικού στρατού το καλοκαίρι του 1920, δηλαδή στη μεγάλη περιοχή που ορίζεται: νότια από το Μαίανδρο ποταμό μέχρι την Ιεράπολη, ανατολικά από την Ιεράπολη την πόλη Ουσάκ, το βουνό Όλυμπος και την πόλη της Νικομήδειας, βόρεια από τη θάλασσα της Προποντίδας και δυτικά από το Αιγαίο πέλαγος.

Να σταματήσει λοιπόν και να οχυρώσει αυτή τη γραμμή μέχρι που για τον εχθρό να γίνει απροσπέλαστη. Αυτή η μεγάλη περιοχή μας αρκούσε και όχι να κυνηγάμε τον ελισσόμενο και υποχωρούντα πανέξυπνο Κεμάλ, εξυπηρετώντας έτσι τα σχέδιά του. Σύγχρονα και μετά την κατάληψη της Ιωνίας, ο στρατός μας έπρεπε να εκκαθαρίσει όλη αυτή την περιοχή από τις δρώσες ληστοσυμμορίες και τους  άτακτους Τούρκους ληστές, τους λεγόμενους Τσέτες.

6^ον  ) Μόλις κάποιοι σημαίνοντες και υπεύθυνοι δικοί μας υποψιάστηκαν ότι η όλη εκστρατεία στη Μ. Ασία ήταν καταδικασμένη να αποτύχει, έπρεπε να πιέσουν αφόρητα και να πείσουν τους κατεξοχήν υπεύθυνους να καταληφθεί η Ανατολική Θράκη πάση θυσία, είτε το επέτρεπαν οι σύμμαχοι είτε όχι, αφού πρώτα τους ενημερώναμε ότι σε περίπτωση που τα πράγματα στη Μ. Ασία δεν εξελίσσονταν για μας καλά, έπρεπε η Ελλάδα να έχει στα χέρια της ένα ισχυρό διπλωματικό ατού, για να προστατεύσει αφενός την ομαλή και ασφαλή αποχώρηση του στρατού της από τη Μ. Ασία και αφετέρου τη ζωή και τις περιουσίες των εκεί χριστιανικών πληθυσμών.

Ένα τέτοιο γεγονός δε θα εξασφάλιζε αποτελεσματικά μόνο τα παραπάνω, αλλά θα αποτελούσε και αποφασιστικό χαρτί, όχι μόνο για να καθίσει ο Κεμάλ στο τραπέζι με την Ελλάδα,  αλλά και να αναγκαστεί να διαλέξει τι θέλει, τι προτιμά, την Ιωνία ή τη Θράκη! Σκεφτείτε σε μια τέτοια περίπτωση τι θα κερδίζαμε και πόσο την καταστροφή θα αποφεύγαμε.

7^ον  Ένα  ακόμη βασικό αίτιο της καταστροφής,      υπήρξε και η γενναία στήριξη από τον Λένιν του Κεμάλ , σε συνδυασμό με την εναγώνια προσπάθεια της Αντάντ,    να τον αποσπάσουν  από τον Λένιν, για λόγους γεωπολιτικούς και ελέγχου των πετρελαίων της Μουσούλης και στην πιο δύσκολη της στιγμή εγκατέλειψαν τον Βενιζέλο.

Του επέβαλαν  να στείλει στην Ουκρανία (Κριμαία) 21 Ιανουαρίου 1919 εκστρατευτικό σώμα   23.551 ανδρών προς ενίσχυση  των  εκεί αντικομουνιστικών  δυνάμεων, που ηττήθηκαν κατά κράτος  από τους Μπολσεβίκους.

Το σοβιετικό καθεστώς  γι΄αυτό τον  λόγο ,    συμμάχησε κατά της Δύσης με τους Τούρκους που πολεμούσαν εναντίον της δυτικής κυριαρχίας . 

Τον Ιούλιο του 1920  υπογράφτηκε  η Συνθήκη των Σεβρών, με την οποία γεννιόταν η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, ενώ την 1^η  Νοεμβρίου 1920, ο Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές που ο ίδιος προκάλεσε και τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, μετα   το  , επέστρεψε στην Ελλάδα με Δημοψήφισμα ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Αυτό  δυσαρέστησε τους Συμμάχους που άλλαξαν στάση απέναντι στη χώρα μας .

Από τα τέλη Ιουλίου 1920 είχε αρχίσει η αποστολή οπλικής  και οικονομικής ενίσχυσης ( χρυσά ρούβλια)

Στη Μόσχα 16 Μαρτίου 1921   υπογράφτηκε Συνθήκη μεταξύ  Λένιν και Κεμάλ, σε υλοποίηση της οποίας οι Σοβιετικοί προμήθευσαν τους Τούρκους  όπλα και πυρομαχικά που έστρεψαν  επιτυχώς κατά των ελλήνων το 1921-22.

Ανακεφαλαιώνοντας καταλήγω: α) Ο Βενιζέλος δεν έπρεπε για κανένα λόγο να κάμει εκλογές το 1920. β) Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να επανέλθει στο θρόνο του γ) Η εκστρατεία στην Άγκυρα έπρεπε πάση θυσία να ματαιωθεί. δ) Η κατάληψη μικρασιατικού εδάφους έπρεπε να περιοριστεί στην Ιωνία ε) Η κατάληψη της Ανατολικής Θράκης ήταν απολύτως αναγκαία, για να αποφύγουμε την καταστροφή και να αποκτήσουμε και κέρδη εδαφικά στη Μικρασία ή στη Θράκη και την Κωνσταντινούπολη και να επιτύχουμε την ομαλή απαγκίστρωση του στρατού μας από τα μικρασιατικά εδάφη. στ) έπρεπε ο Βενιζέλος να εμπλακεί στον ανταγωνισμό ΕΣΣΔ - Αντάντ «Όταν μαλώνουν τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια» λέει μια παροιμία

Το όνειρο της «Μεγάλης Ελλάδος των δύο ηπείρων δύο ηπείρων [Ευρώπη-Ασία] και των πέντε θαλασσών [Αιγαίο-Ιόνιο-Μεσόγειος-Εύξεινος πόντος (Μαύρη θάλασσα)-Προποντίδα]» του Ελ. Βενιζέλου όπως και το ιδεολόγημα της «Μεγάλης ιδέας» του αντιβενιζελισμού , έγιναν εφιάλτης και ναυάγησαν  οριστικά στα νερά του κόλπου της Σμύρνης.

 

* τ. Κοινοτάρχης Βαγίων-τ. Γεν. Γραμ. ΚΕΔΚΕ -  Επαμεινώνδου 71 Θήβα -  theopapaio@gmail.com   -  http://kadmos35.blogspot.gr/    https://www.facebook.com/theodore.papaioannou