Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2017

Γοργοπόταμος: 75 χρόνια από την κορυφαία στιγμή της Εθνικής Αντίστασης

Στις 25/11 συμπληρώνονται 75 χρόνια από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, ίσως της σπουδαιότερης στιγμής της Αντίστασης, κατά τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Γοργοπόταμος: 75 χρόνια από την κορυφαία στιγμή της Εθνικής ΑντίστασηςΟ Θέμης Μαρίνος, το μοναδικό μέχρι σήμερα εν ζωή μέλος που συμμετείχε στην επιχείρηση, έχει δηλώσει κατά το παρελθόν: «Πρόκειται για το πρώτο μεγάλο σαμποτάζ σε όλη την υπό κατοχή Ευρώπη. Είχε επίδραση τόσο στους Έλληνες αμάχους, όσο και σε όλους τους Ευρωπαίους. Κατά τη γνώμη μου, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, είναι μια από τις σημαντικότερες πράξεις στην ελληνική ιστορία, η οποία όμως μελλοντικά δεν αξιοποιήθηκε καταλλήλως». Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, έχει ενδιαφέρον να δούμε την ιστορία της πράξης αυτής, αλλά και τις συνέπειές της στην ελληνική κοινωνία, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα.
Κατ’ αρχάς η μεγάλη πείνα κατά τον χειμώνα του 1941-42, υπήρξε αρκετά εξουθενωτική για όλους τους Έλληνες. Άφησε βαριά τη δημογραφική, ψυχοσωματική και κοινωνική σφραγίδα της στη χώρα για καιρό και οι Έλληνες έψαχναν αυτό το «κάτι» από το οποίο θα μπορούσαν να κρατηθούν. Τον Σεπτέμβριο του 1942, βρετανικά αεροπλάνα, μετέφεραν ομάδες σαμποτέρ στην Ελλάδα, με σκοπό να «εκτελέσουν» την αποστολή με κωδική ονομασία «ΧΑΡΛΙΝΓΚ», να ανατινάξουν δηλαδή μια από τις τρεις γέφυρες, της Παπαδιάς, του Ασωπού ή του Γοργοποτάμου. Σαφώς δεν ήταν αυτή η μοναδική αποστολή των Βρετανών, οι οποίοι έβλεπαν την πράξη αυτή ως ένα έξυπνο «χτύπημα» κατά των Γερμανών και των Ιταλών, αλλά επίσης ως ευκαιρία εδραίωσης της στρατιωτικής παρουσίας τους στην Ελλάδα.
Ο βαθμός δυσκολίας της αποστολής φαίνεται από το γεγονός ότι για την ολοκλήρωσή της, χρειάστηκε η βοήθεια των Ελλήνων ανταρτών, οι οποίοι φυσικά περίμεναν την ευκαιρία για την ανύψωση του χαμηλού ηθικού τους. Καθοριστικό ρόλο για την εύρεση και τη συμφωνία των ανταρτών διαδραμάτισε ένα πρόσωπο, ο Βρετανός υπαρχηγός της αποστολής Κρις Γουντχάουζ. Αυτός, με την πειθώ του, κατόρθωσε αυτό που μέχρι τότε φάνταζε ακατόρθωτο. Έπεισε τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα, τον ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη και τον ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα να συμμαχήσουν, για πρώτη φορά στην ιστορία, για την επιτυχή ολοκλήρωση του σαμποτάζ.
Έτσι λοιπόν, οι άνδρες του Βελουχιώτη, αυτοί του Ζέρβα και οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρ, υπό τις εντολές των Μάγιερς και Γουντχάουζ, συμμαχούν και αποφασίζουν να προχωρήσουν στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 1942. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί πως ο Θέμης Μαρίνος ήταν ο μοναδικός Έλληνας της ομάδας των Βρετανών σαμποτέρ. Ήταν απαραίτητος γι’ αυτούς, τόσο για τη σημαντική στρατιωτική εμπειρία του κατά τη διετία 1940-41, όσο και ως άριστος γνώστης και των δυο γλωσσών, Αγγλικών και Ελληνικών. Η επιλογή συγκεκριμένα του Γοργοπόταμου, έγινε για τον εξής λόγο: ήταν η μοναδική γέφυρα από την οποία διερχόταν η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης- Αθηνών και μέσω της οποίας μεταφέρονταν πολεμοφόδια για τον Στρατάρχη Ρόμμελ στη Β. Αφρική. Τα πολεμοφόδια προωθούνταν με μεταγωγικά πλοία, από τον Πειραιά, ενώ ο Ρόμμελ, στρατάρχης του Γ’ Ράιχ και εκ των ικανότερων στρατιωτικών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βρισκόταν από το 1941 στη Β. Αφρική, με σκοπό να βοηθήσει τον ιταλικό στρατό στη μάχη με τις βρετανικές δυνάμεις.
Η συνεργασία μεταξύ Ελλήνων ανταρτών και Βρετανών σαμποτέρ ήταν πολύ υψηλού επιπέδου. Η αντίσταση των Ιταλών που είχαν την ευθύνη φύλαξης της γέφυρας ήταν σθεναρή, όμως ο μηχανισμός στήθηκε όπως έπρεπε και η αποστολή εξετελέσθη. Τα αντίποινα δεν άργησαν και ήταν σκληρά.
Οι κατοχικές δυνάμεις, εκτέλεσαν ακριβώς κάτω από τη γέφυρα Έλληνες πατριώτες από την περιοχή της Υπάτης. Όμως, η επιτυχία της πράξης φαίνεται από το γεγονός ότι εκατοντάδες Έλληνες απογοητευμένοι, δίχως ψυχικά αποθέματα μέχρι εκείνη τη στιγμή, την επόμενη κιόλας μέρα της ανατίναξης της γέφυρας, βγήκαν στο βουνό να πολεμήσουν τους κατακτητές. Σαν πράξη λοιπόν, λειτούργησε ως καταλύτης για την απελευθέρωση ανεξάντλητης λαϊκής δύναμης, για τη συνέχεια του αγώνα
.Κλείνοντας, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, υπήρξε χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι μπορούν να καταφέρουν οι Έλληνες ενωμένοι. Δυστυχώς, από τότε μέχρι και σήμερα, 75 χρόνια μετά, ακολούθησαν ιστορικά γεγονότα που έσπειραν τη διχόνοια στους κατοίκους της χώρας. Όπως είπε και ο Μαρίνος, η πράξη αυτή «δεν αξιοποιήθηκε καταλλήλως». Από τον αδελφοκτόνο εμφύλιο του 1946-49, τη χούντα των Συνταγματαρχών 1967-74, μέχρι και τη σημερινή κοινωνικό- οικονομική κρίση, οι Έλληνες παρουσιάζονται συνεχώς διχασμένοι και με ιδεολογικές αντιθέσεις. 
Υπεύθυνοι είναι φυσικά οι πολιτικοί με τις πρακτικές που ακολουθούν, ωστόσο μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν και οι πολίτες. Διότι μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια, παρατηρείται και από τους μεν και από τους δε το εξής φαινόμενο: Μπροστά στο ατομικό συμφέρον, αδιαφορούν πολλές φορές για το συλλογικό συμφέρον, το κρατικό. Είναι δύσκολο να αλλάξει αυτή η «συνήθεια» αλλά η ιστορία της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου δείχνει τον δρόμο. Σήμερα, η πράξη αυτή ας λειτουργήσει ως ένα μήνυμα αντίστασης ενάντια στις πρακτικές πολιτικών, τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού, με τις οποίες το μόνο που καταφέρνουν είναι να οξύνουν τη διχόνοια γυρίζοντας το βιοτικό επίπεδό μας αρκετά πίσω.

ΛΑΜΠΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ 

κοινωνιολόγος

Βοηθήματα: 

www.mixanitouxronou.gr
Θέμης Μαρίνος, Αποστολή Harling- 1942 (Hεπιχείρηση του Γοργοπόταμου), Εκδόσεις: Παπαζήση
Σόλων Νεοκ. Γρηγοριάδης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974
(Κατοχή: η μεγάλη νύχτα), Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου