Μεγάλη Παρασκευή

  Γράφει ο ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΣ,Καθηγητής Α.Π.Θ.

 Ο Όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου, τελείται τις εσπερινές ώρες της Μεγάλης Παρασκευής. Στην ακολουθία του Επιταφίου δεσπόζει το στοιχείο της χαρμολύπης. Λύπη για τον «κοιμώμενο Αναπεσόντα» και χαρά για την προσδοκία της Αναστάσεως.

Οι ύμνοι του Μεγάλου Σαββάτου καλούν το χριστεπώνυμο πλήρωμα όχι να κλάψει έναν νεκρό που πληρώνει το κοινό της φύσεως χρέος, αλλά να χύσει τα μύρα της αγάπης και της ευλάβειάς του εις «νεκρόν ζωαρχικώτατον, κατάστικτον τοις μώλωψι και πανσθενουργόν». Γι’ αυτό και είναι γεμάτοι από αναστάσιμο πανηγυρικό τόνο για τη νίκη του Χριστού πάνω στο θάνατο και τη συντριβή του Άδου. Ξεχωρίζει ο περίφημος κανόνας, που έχει ως περιεχόμενο την ποιητική ιστόρηση της ταφής του Κυρίου και την εξουσιαστική κάθοδό του στον Άδη.

Η έξοδος του Επιταφίου γύρω από το ναό μετά τη Δοξολογία, θυμίζει την περιφρούρηση της ενορίας από το Νικητή του θανάτου Χριστό. Με την επάνοδο της πομπής, ο Επιτάφιος αποτίθεται στην Αγία Τράπεζα και μένει εκεί μέχρι την απόδοση του Πάσχα, κάτω από το Ευαγγέλιο, για να θυμίζει ότι «ο τρωθείς δι’ ημάς Κύριος ουδέποτε απεχωρίσθη διά την Θεότητα Αυτού από του θρόνου της πατρώας δόξης».

Το προφητικό ανάγνωσμα, που διαβάζεται μετά την περιφορά του Επιταφίου, περιέχει την εξαίσια πασχαλινή εικόνα για τη ζωοποίηση των νεκρών οστών. Το αποστολικό ανάγνωσμα τονίζει ότι «το Πάσχα ημών, υπέρ ημών ετύθη Χριστός» και ότι «ο Χριστός ημάς εξηγόρασεν εκ της κατάρας του νόμου, γενόμενος υπέρ ημών κατάρα». Τέλος η ευαγγελική περικοπή ομιλεί για τη σφράγιση του τάφου του Χριστού και τη φύλαξή του από την κουστωδία.

Δεσπόζουσα θέση στον Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου κατέχει ο Επιτάφιος Θρήνος, που είναι ένα από τα δημοφιλέστερα κείμενα του εκκλησιαστικού χρόνου. Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση από 185 εγκώμια, που το καθένα έχει εκπληκτική συντομία, επιβλητική πυκνότητα και ομορφιά.

Ο Επιτάφιος θρήνος, αν και γράφτηκε για να υμνήσει το νεκρό Χριστό, δεν καταλήγει σε απόγνωση, γιατί προβάλλει περισσότερο το θρίαμβο της ζωής. Περιέχει τον οραματισμό ενός αίσιου τέρματος, προς το οποίο οδηγούν τα πολλά αναστάσιμα προανακρούσματα. Παντού διατυπώνεται μια έννοια προσωρινότητας στην ταφή του Χριστού και είναι πολύ αξιοπρόσεκτο το γεγονός, ότι ενώ οι στίχοι των εγκωμίων είναι θρηνητικοί, προεορτάζεται η Ανάσταση.