*****
Όταν πριν από 24 χρόνια, τον Νοέμβριο του 1989, γκρεμιζόταν το τείχος του Βερολίνου ο τεχνολογικά εξελιγμένος βιομηχανικός καπιταλισμός και η αστική - φιλελεύθερη δημοκρατία θεωρήθηκε ότι συγκροτούν το κυρίαρχο παράδειγμα, που θα οδηγούσε σε μια τελική ιστορική ολοκλήρωση τον δυτικό κόσμο. Το "τέλος της ιστορίας", των "μεγάλων αφηγήσεων" (που αφορούσε κυρίως τη μαρξική κοσμοεικόνα) αποτέλεσαν τις φιλοσοφικές εκδοχές που επιχείρησαν να "νομιμοποιήσουν" τη νέα μορφή κυριαρχίας που εξαπλώθηκε έκτοτε με ραγδαίους ρυθμούς σε παγκόσμιο επίπεδο...
Είκοσι μόλις χρόνια μετά αποκαλύφθηκε ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είχε μετασχηματιστεί σε μια δεσπόζουσα χρηματοπιστωτική εξουσιαστική δομή, η οποία δεν αρκέσθηκε στην αποδόμηση και κατάργηση βασικών κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων, στη διάλυση των κρατικών δομών, στην υποβάθμιση και περιστολή των δημοκρατικών θεσμών και λειτουργιών.
Τώρα επιτίθεται ευθέως στον πυρήνα του ίδιου του αστικού - φιλελεύθερου καπιταλιστικού σχηματισμού. Διαλύει την ίδια τη μεσαία τάξη, υπονομεύει το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας, υποτάσσει, αποδιαρθρώνει και περιθωριοποιεί τις παραγωγικές δομές της πραγματικής οικονομίας... Μήπως, μαζί με το "τέλος" της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας, ήρθε και το τέλος της αστικής - φιλελεύθερης Δημοκρατίας;
Διανύουμε μια περίοδο κατά την οποία η χρηματοπιστωτική εξουσιαστική δομή αποτελεί μια δευτέρου βαθμού αφαίρεση, έναν "αναδιπλασιασμό" (redupbication) σε σχέση με την πραγματική οικονομικο-παραγωγική βάση, μια υπερ-δομή η οποία επιβάλλει, μέσω των οικονομικών διαχειριστών της, αλλά και των υποχείριων πολιτικο-κυβερνητικών ελίτ, τις στρατηγικές της επιλογές.
Η νέα αυτή εξουσιαστική υπερ-δομή δεν χρειάζεται πολίτες, αλλά αποσυλλογικοποιημένους ιδιώτες. Δεν χρειάζεται πλέον τη θεμελιώδη κοινωνική αναφορά του βιομηχανικού καπιταλισμού, τη μεσαία τάξη, ούτε τις αρχές, τις αξίες, τις αντιλήψεις με βάση τις οποίες η τάξη αυτή άσκησε την ιδεολογικο-πολιτική κυριαρχία της.
Η εξουσιαστική - χρηματοπιστωτική δομή δεν έχει ανάγκη, συνακόλουθα, από τους παραδοσιακούς τύπους πολιτικής και κοινωνικής νομιμοποίησης. Το Κράτος Ανάγκης και οι διαδικασίες έκτακτων εξουσιών, που εφαρμόζονται "κατά συρροήν", μετατρέπουν το Κοινοβούλιο σε τυπικό μηχανισμό "νομιμοποίησης" ενός άτυπου μνημονιακού παρα-Συντάγματος που θεμελιώνεται στις "αξίες" και τους "κανόνες" των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων της "κοινωνίας της ζούγκλας"...
"Ένα σοβαρό τμήμα της μεσαίας τάξης και το σύνολο σχεδόν της μικρο-μεσαίας παραγωγικής και οικονομικής δραστηριότητας οδηγούνται σε καθεστώς βίαιης προλεταριοποίησης. Έχοντας απολέσει τα σταθερά παραδοσιακά της θεμέλια, η μεσαία τάξη μη διαθέτοντας -λόγω του μεταπρατικού της χαρακτήρα- μια αυτόνομη παραγωγική αντίληψη και ταυτότητα, δεν μπορεί σήμερα να θέσει όρια στη σαρωτική νεοφιλελεύθερη επέλαση. Γι' αυτό και καταρρέει, αποδεχόμενη τόσο την ισχύ της χρηματοπιστωτικής δομής όσο και τη μεταξιολόγηση (transvaluation) των κλασικών αξιών και κανόνων την οποία επιβάλλει η νεοφιλελεύθερη αντίληψη ερμηνείας του κόσμου.
Η διάλυση της παραγωγικής δομής και του καταμερισμού της εργασίας, η κατάρρευση των παραδοσιακών κοινωνικο-ταξικών ορίων, η ραγδαία φτωχοποίηση και περιθωριοποίηση ενός σοβαρού τμήματος της κοινωνίας διαμορφώνει, σύμφωνα με τους εγχώριους υποτελείς διαχειριστές των Μνημονίων, ένα "κοινωνικό συμπίλημα", μια "μαζοποιημένη" κοινωνική κατασκευή που αποτελείται από άτομα - ιδιώτες, από μεμονωμένα υποκείμενα, τα οποία είναι εύκολο να χειραγωγηθούν...
Το "δόγμα του σοκ", η τρομοκράτηση και η καλλιέργεια της απόγνωσης και της αυτο-απαξίωσης των πολιτών συγκροτεί το πολιτικο-ιδεολογικό "οπλοστάσιο" των συστημικών συμφερόντων, το οποίο ενεργοποιούν και αναπαράγουν, επί 24ώρου βάσεως, τα διατεταγμένα ΜΜΕ και οι μνημονιακοί προπαγανδιστές τους.
Η χρηματοπιστωτική νεοφιλελεύθερη δομή δεν χρειάζεται πλέον ούτε την κλασική παραγωγική δομή, ούτε τη μεσαία τάξη, ούτε την αντιπροσωπευτική - κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Ζούμε, ίσως, το λυκόφως του κλασικού αστισμού.
Στο πολιτικό επίπεδο δεν μένει παρά "η δικτατορία εν ονόματι της δημοκρατίας", η "παιδευτική δικτατορία", την οποία επικαλείται ο θεωρητικός της αυταρχικής δημοκρατίας C. Schmitt, η οποία θα "πείσει" τους πολίτες ότι τα καλώς εννοούμενα συμφέροντά τους θα τα διαχειρίζεται η αυταρχική κυβέρνηση, χωρίς κανέναν έλεγχο από την κοινωνία...
Όπως επισημαίνει άλλωστε η εμβληματική μορφή του νεοφιλελευθερισμού, ο F.A. Hayek, "αν η δημοκρατία σημαίνει την ανεμπόδιστη βούληση της πλειοψηφίας... εγώ δεν είμαι δημοκράτης" ("Law, Legistation and Liberty", Routledge and Kegan Paul, London, σελ. 39).
*  αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών