Η γερμανική Αριστερά αρχίζει να αμφισβητεί το ευρώ

Φλάσμπεκ Χάινερ-Λαπαβίτσας Κώστας    - 17.07.2013

Η Ευρώπη βρίσκεται εν μέσω οξύτατων προβλημάτων, τα οποία δεν φαίνεται να υποχωρούν. Τα δυσκολότερα από αυτά τα αντιμετωπίζουν οι χώρες της Ευρωζώνης, όπου η ανεργία υπερβαίνει το 12%, ενώ η ανεργία των νέων προσεγγίζει το 60% στην Ελλάδα και την Ισπανία. Η Αγγλία έχει βαλτώσει και οι οικονομίες της Κετρικής και της Ανατολικής Ευρώπης έχουν απωλέσει τον δυναμισμό τους, γεγονός που δεν θα πρέπει να εκπλήσσει, καθώς η Ευρωζώνη βρίσκεται σε ύφεση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει κρίση νομιμοποίησης, ενώ η επιρροή του ευρωσκεπτικισμού με σαφή ακροδεξιά στοιχεία αυξάνεται.

Όσο πιο γρήγορα αντικατασταθεί το ευρώ από έναν μηχανισμό ελεγχόμενων ισοτιμιών, τόσο πιο γρήγορα η Ευρώπη θα είναι σε θέση να αναπνεύσει ξανά

Μόνο η Γερμανία είναι σε καλή κατάσταση, ωστόσο τα φαινόμενα δεν πρέπει να μας απατούν. Η Γερμανία έχει μετατραπεί σε μια πανίσχυρη εξαγωγική δύναμη, τόσο για την Ευρώπη όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο, όμως αυτό αποτελεί ουσιαστικά υποκατάστατο για την εγχώρια ζήτηση, η οποία παραμένει στάσιμη. Η Γερμανία συνιστά τροχοπέδη για την παγκόσμια οικονομία, τη στιγμή που αποτελεί τον βασικό δανειστή, αλλά και την ηγέτιδα δύναμη στην Ευρώπη.

Παραδόξως, η Γερμανία είναι η χώρα στην οποία διεξάγεται η πιο ζωντανή κι έντονη αντιπαράθεση για το μέλλον της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. Οι χώρες της περιφέρειας, παρά τις καταστροφές που έχουν υποστεί, είναι πολύ φοβισμένες ώστε να θέσουν ανοιχτά αυτά τα ερωτήματα. Ακόμα και στην Ελλάδα, η οικονομία της οποία έχει καταστραφεί και η κυβέρνηση είναι ασταθής, η ανερχόμενη πολιτική δύναμη της Αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ, φαίνεται απρόθυμος να αμφισβητήσει την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη.

Η γερμανική Δεξιά αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την Ευρωζώνη εδώ και πολύ καιρό, από τη δική της φιλελεύθερη κι εθνικιστική σκοπιά, προφανώς. Ο συντηρητικός οικονομολόγος Χανς-Βέρνερ Ζιν έχει ισχυριστεί ότι αν οι χώρες της περιφέρειας θέλουν να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους, θα πρέπει να αποχωρήσουν από την Ευρωζώνη. Το νεοϊδρυθέν κόμμα "Εναλλακτική λύση για τη Γερμανία" προτείνει ανοιχτά την απόρριψη του ευρώ ώστε να αποφευχθεί το κόστος των διασώσεων.

Στο μεταξύ, η γερμανική Αριστερά ασκεί κριτική στη λιτότητα και διεκδικεί πολιτική διευρυμένων επενδύσεων, έλεγχο των τραπεζών και αναδιανομή του εισοδήματος. Το πρόβλημα της Ευρώπης, σύμφωνα με την Αριστερά, έχει να κάνει πρωτίστως με την κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, όχι με τη δομή της Ευρωζώνης. Θεωρεί επίσης ότι η εγκατάλειψη ή η κατάργηση της Ευρωζώνης μπορεί να οδηγήσει σε χειρότερες καταστάσεις, αφού θα οδηγούσε σε αναγκαστικές υποτιμήσεις και θα προκαλούσε οικονομικό χάος. Ο σκοπός της Αριστεράς είναι να δημιουργηθεί ένα "καλό" ευρώ, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εργαζόμενων. Η άποψη αυτή ευθυγραμμίζεται με τις περισσότερες δυνάμεις της ευρωπαϊκής Αριστεράς, η οποία υπερασπίζεται τις θεμελιώδεις δομές της ΟΝΕ, ενώ ασκεί κριτική στη νεοφιλελεύθερη πολιτική.

Ωστόσο, η πρόσφατη παρέμβαση του Όσκαρ Λαφοντέν, μιας εκ των σημαντικότερων προσωπικοτήτων της γερμανικής Αριστεράς, αναζωπύρωσε τη συζήτηση. Ο Λαφοντέν, ο οποίος ήταν θερμός υποστηρικτής του ευρώ ως υπουργός Οικονομικών στα τέλη της δεκαετίας του '90, πλέον υποστηρίζει την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα κι ένα σύστημα ελεγχόμενων ισοτιμιών. Το σκεπτικό της πρότασης αυτής παρουσιάστηκε αναλυτικά στην πρόσφατη μελέτη μας για το ευρώ, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Ινστιτούτο Ρόζα Λούξεμπουργκ της Γερμανίας.

Ο Λαφοντέν παραδέχεται πλέον ότι το ευρώ δρα ως μηχανισμός που ενισχύει τη Γερμανία έναντι των γειτόνων της. Κρατώντας χαμηλά το κόστος ανά μονάδα εργασίας, η Γερμανία έχει αποκτήσει σημαντικό προβάδισμα στην ανταγωνιστικότητα εντός της Ευρωζώνης, συσσωρεύοντας έτσι πλεονάσματα που της δίνουν την ευχέρεια να είναι δανειστής. Μέσω του δανεισμού και των χρεών, καταστρέφει τις χώρες της περιφέρειας. Αυτή την περίοδο επιχειρεί να καταστρέψει τη Γαλλία και την Ιταλία, καθώς το παγειωμένο ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα σημαίνει ότι οι χώρες αυτές, οι οποίες ανήκουν στον πυρήνα της Ευρωζώνης, εκτίθενται περαιτέρω στα ελλείμματα και τα δάνεια. Οι μόνοι παράγοντες που επωφελούνται είναι οι εξαγωγικές επιχειρήσεις και οι μεγάλες τράπεζες της Γερμανίας και αλλού.

Τα προβλήματα της Ευρώπης είναι πλήρως συνυφασμένα με τη δομή της Ευρωζώνης. Το ευρώ έχει διευκολύνει τη Γερμανία να μετατρέψει τους γείτονές της σε "ζητιάνους", ενώ της παρέχει επίσης τους μηχανισμούς και το ιδεολογικό πλαίσιο να επιβάλει τη λιτότητα σε ολόκληρη την ήπειρο. Είναι άνευ ουσίας η απόρριψη της λιτότητας, από την πλευρά της Αριστεράς, όταν αυτή παραβλέπει τη βασική αιτία του προβλήματος, τη νομισματική ένωση, ή, ακόμα χειρότερα, όταν τη θεωρεί ως επιθυμητή. Η αλήθεια είναι ότι οι περιφερειακές χώρες έχουν εγκλωβιστεί σε μια νομισματική παγίδα, η οποία συνιστά τη γενεσιουργό αιτία της λιτότητας, ενώ η Γαλλία και η Ιταλία εντάσσονται με ταχύτατο ρυθμό στο πλαίσιο αυτό. Όσο πιο γρήγορα αντικατασταθεί το ευρώ από έναν μηχανισμό ελεγχόμενων ισοτιμιών, τόσο πιο γρήγορα η Ευρώπη θα είναι σε θέση να αναπνεύσει ξανά.

Η τρέχουσα αντιπαράθεση στο εσωτερικό της γερμανικής Αριστεράς έχει ιδιαίτερη σημασία, όχι μόνο λόγω των επερχόμενων εκλογών, αλλά κυρίως επειδή φτιάχνει το πλαίσιο για μια συνεκτική αριστερή κριτική στην Ευρωζώνη και την ίδια την Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό, η βρετανική Αριστερά θα μπορούσε να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο. Η Βρετανία έχει το προνόμιο να μην βρίσκεται στη ζώνη του ευρώ, ενώ διαθέτει ισχυρά "αντισώματα" έναντι του αφελούς "ευρωπαϊσμού" που διατρέχει την υπόλοιπη Ε.Ε. Ωστόσο, το Εργατικό Κόμμα έχει απωλέσει τις κλασικές παραδόσεις της κριτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως κατασκεύασμα των μεγάλων επιχειρήσεων, εκχωρώντας το πεδίο αυτό στο "Κόμμα για την Ανεξάρτητη Βρετανία" και σε παρόμοιες δυνάμεις.

Η βρετανική Αριστερά θα μπορούσε να συμβάλει πολύ ενεργά στον ευρωπαϊκό διάλογο, αν ανακτούσε τον ριζοσπαστισμό της, απέρριπτε τη νομισματική ένωση και ασκούσε κριτική στις δομές της Ε.Ε. Αν ακολουθούσε την παραπάνω στρατηγική, θα μπορούσε να εξοπλιστεί περαιτέρω στη μάχη που δίνει εναντίον της λιτότητας, να τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια της "Ανεξάρτητης Βρετανίας" και να ενισχύσει τις ριζοσπαστικές φωνές σε όλη την Ευρώπη. Με αυτόν τον τρόπο, θα συντελούσε στη συγκρότηση μιας Ευρωπαϊκής Αριστεράς που θα έχει ένα πειστικό οικονομικό πρόγραμμα, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εργαζόμενων και θα προωθεί την αλληλεγγύη και τη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Ίσως έτσι η θλίψη που βασανίζει σήμερα την ήπειρο να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.

Πηγή: The Guardian   Mετάφραση: Χρήστος Σίμος