Δευτέρα 26 Μαρτίου 2012

Αντίσταση και φιλοσοφία στην κρίση


Το βιβλίο του Κώστα Δουζίνα, Αντίσταση και φιλοσοφία στην κρίση, κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
  «Αν το πρώτο μνημόνιο ήταν μια ελληνική τραγωδία, οι επόμενες συμφωνίες μοιάζουν με φάρσα που –όπως όλες οι φάρσες και αντίθετα από τις τραγωδίες– δεν οδηγεί σε κάθαρση αλλά στην ασταμάτητη ταπείνωση των πρωταγωνιστών της. 

Αυτό που δεν είχαν προβλέψει πολιτικοί και τραπεζίτες είναι ότι η κρίση θα μπορούσε να αντιστραφεί και να γίνει δημιουργική. Από τον Δεκέμβρη ώς τη “Στάση Σύνταγμα”, όπως ονόμασα συμβολικά το κίνημα των αγανακτισμένων στις πλατείες, η αντίσταση του πλήθους άλλαξε το πολιτικό παιχνίδι κι έβαλε στην επικαιρότητα το ενδεχόμενο μιας πολιτικής, ηθικής και πολιτισμικής αναγέννησης. Η Ευρώπη χρησιμοποίησε την Ελλάδα ως πειραματόζωο για να δοκιμάσει τις συνθήκες αναδιοργάνωσης του ύστερου καπιταλισμού. Αυτό που δεν περίμεναν οι ευρωπαϊκές και ελληνικές ελίτ ήταν ότι το πειραματόζωο θα καταλάμβανε το εργαστήριο, θα έδιωχνε τους τυφλούς επιστήμονες και θα άρχιζε ένα διαφορετικό πείραμα: την ίδια τη μετεξέλιξή του από αντικείμενο σε υποκείμενο της πολιτικής πράξης. Η έννοια και τα όρια της δημοκρατίας παίζονται πάλι στον τόπο όπου γεννήθηκαν.»

 Ένα βιβλίο γραμμένο εν θερμώ  για την παγκόσμια κρίση και το δικαίωμα στην αντίσταση 

για τη νεοφιλελεύθερη βιοπολιτική και την άμεση δημοκρατία για την ευθύνη των διανοουμένων και την ποίηση του πλήθους.
Ένα βιβλίο ριζοσπαστικής πολιτικής φιλοσοφίαςγια την Ελλάδα και την Ευρώπη που έρχονται.

Περιεχόμενα

            Πρόλογος
1. Χρέος, κρίση, θέαμα
2. Καπιταλισμός, νεοφιλελευθερισμός, βιοπολιτική
Παρέκβαση Ι: Διανοούμενοι και ευθύνη
3. Ανομία και ανυπακοή
4. Αντιστάσεις
Παρέκβαση ΙΙ: Αδικία – το δικαίωμα στην αντίσταση
5. Πλήθος, λαός, δήμος
6. Ριζοσπαστική πολιτική φιλοσοφία
Παρέκβαση ΙΙΙ: Η Ευρώπη που έρχεται

 Όπως εξηγείται στον Πρόλογο, το βιβλίο γράφτηκε «εν θερμώ» τον Αύγουστο του 2011 κι αποτελεί έναν φιλοσοφικό αναστοχασμό των φαινομένων και των γεγονότων που προηγήθηκαν.

   Τα δύο πρώτα κεφάλαια (1 και 2) περιγράφουν την κρίση και το χρέος όχι μόνο ως παγκόσμιο και ελληνικό πρόβλημα αλλά και ως ευκαιρία ή μέσο («επιθυμία του χρέους» από την πλευρά των ελίτ) για την επικράτηση ενός κυνικού, βιοπολιτικού καπιταλισμού. Στις νεοφιλελεύθερες και νεοαποικιακές συνθήκες που επιβάλλονται σήμερα στην Ελλάδα, καπιταλισμός-καζίνο και εκσυγχρονισμός, δόγμα του σοκ και κατάσταση έκτακτης ανάγκης προσβάλλουν τα βιοτικά συμφέροντα και τα δημοκρατικά δικαιώματα της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και το βαθύτερο ήθος που τη συνέχει.
   Τα δύο επόμενα κεφάλαια (3 και 4) παρακολουθούν τις αντιστάσεις που εκδηλώθηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα, τοποθετώντας τες όχι στο ερμηνευτικό πλαίσιο της «ανομίας» που άκριτα υιοθετούν οι εκπρόσωποι της εξουσίας, αλλά στην πλούσια ιστορική παράδοση και ριζοσπαστική προοπτική της πολιτικής ανυπακοής. Δεκέμβρης, Υπατία, Κερατέα, «Δεν πληρώνω», «Στάση Σύνταγμα» (όπως ονομάζει ο συγγραφέας το κίνημα των πλατειών) – μια αλυσίδα αντίστασης ενώνει, παρά τις διαφορές τους, αυτούς τους τόπους, τα γεγονότα και τις στιγμές, επαναπροσδιορίζοντας την πολιτική και τη δημοκρατία.
   Τα δύο τελευταία κεφάλαια (5 και 6) προσεγγίζουν το πλήθος ως κοινωνική και πολιτική κατηγορία με ποικίλες εκφάνσεις, από τον όχλο μέχρι το δήμο, και με κρίσιμες συνέπειες για τη φιλοσοφία και την πολιτική. Το πλήθος, που εμφανίζεται στη θεωρία ως δημιούργημα αλλά και δύναμη ανατροπής του μεταφορντικού καπιταλισμού και της παγκόσμιας Αυτοκρατορίας, ανασυντίθεται μέσα από την εμπειρία της «Στάσης Σύνταγμα» σε υποκείμενο πολιτικής πράξης και ποίησης, άμεσης δημοκρατίας και ριζικού ανταγωνισμού, που μετασχηματίζει τις αριστερές στρατηγικές των συμμαχιών και της ηγεμονίας. 
   Ανάμεσα στα κεφάλαια παρεμβάλλονται σύντομα συνοδευτικά ή συνδετικά κείμενα, ενώ το βιβλίο συμπληρώνεται με τρεις εκτενείς παρεκβάσεις: (Ι) για το ρόλο και την ευθύνη των διανοουμένων, «δημόσιων» ή «ακαδημαϊκών»•  (ΙΙ) για την αδικία και την επανάσταση, την επαγγελία των δικαιωμάτων και την οντολογία της αντίστασης•  (ΙΙΙ) για την κρίση και την προοπτική της ευρωπαϊκής ιδέας και της μεσογειακής κληρονομιάς.



 Μια ανάλυση από τη σκοπιά της φιλοσοφίας
ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΖΙΝΑΣ
Αντίσταση και φιλοσοφία στην κρίση
εκδ. Αλεξάνδρεια 2011, σελ. 270
Η φάση της έκτακτης ανάγκης, η προσπάθεια αφήγησης των πτυχών της κρίσης, η πολιτική σημειολογία των «αισχρών πατέρων» (obscens fathers), η ανάγκη υπεράσπισης του «κοινού» με τη σημασία του res publica (πράγματος ή αγαθού) ως πόρου απαραίτητου για τη ζωή, η ηθική και πολιτική ευθύνη να προστατευθεί ο πλούτος της φυσικής και συμβολικής ζωής, και κυρίως η ριζοσπαστική παρουσία των έως τώρα «αόρατων» στις πλατείες, είναι μερικά από τα θέματα που πραγματεύεται στο βιβλίο του ο καθηγητής και διευθυντής του Birbeck Institute for Humanities και αντιπρύτανης του Birbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Κώστας Δουζίνας.
Η κρίση ως θέαμα
Η δουλειά της φαντασιακής τάξης, υποστηρίζει ο Κ. Δουζίνας, είναι η κατασκευή μιας εικόνας του κόσμου, στον οποίο η κρίση ως θέμα και θέαμα μας κάνει να δραπετεύουμε από την πραγματική κρίση, με φανταστικά σενάρια συνωμοσίας ή σωτηρίας και συμβολοποιημένες εικόνες (τα spreads, τα hedge funds, τη Μέρκελ, τον Σόιμπλε, την Ε.Ε.).
Η κρίση - θέαμα οργανώνεται σαν χορός τριών βημάτων: αναγνώριση της αποτυχίας, για την οποία φταίει το ανοργάνωτο κράτος και οι πολίτες που αντιστέκονται υπερασπιζόμενοι την τεμπελιά τους· αντρίκειες διαπραγματεύσεις με την τρόικα με τις οποίες επιτυγχάνονται μεγαλύτερες υποχωρήσεις ως αντάλλαγμα για νέα μέτρα λιτότητας και ματαίωση προσδοκιών. Η εικονική σωτηρία ακολουθείται από μια άλλη χορογραφία για νέο, πιο σκληρό, πιο αυστηρό πακέτο μέτρων λιτότητας. Αυτός ο γρήγορος χορός προκαλεί σύγχυση ακόμα και στους έντιμους εκσυγχρονιστές που επικαλούνται έναν βεμπεριανό ορθολογικό καπιταλισμό βασισμένο στη φωτισμένη διοίκηση, την αναδιανεμητική πολιτική και το κράτος δικαίου.
Απέναντί τους βρίσκουν ένα αρπακτικό και παράλογο οικονομικό σύστημα, που στηρίζεται από ένα κράτος που εφαρμόζει, τιμωρητικά, πολιτικές και νόμους έκτακτης ανάγκης ενάντια στον ίδιο του τον λαό. Ο πρόσκαιρος χαρακτήρας του κυνικού καπιταλισμού, ο παγωμένος χρόνος, θυμίζει την «επ’ αόριστον αναβολή» της τιμωρίας του Κ στη «Δίκη» του Κάφκα. Καλλιεργεί την αίσθηση άγχους, αδυναμίας και παθητικότητας που διευκολύνει την υιοθέτηση περισσότερων καταστροφικών μέτρων.
Η επιθυμία του χρέους
Ο συγγραφέας από τη μια τονίζει τη μεταφορά (νεο)αποικιακών στρατηγικών από την Αφρική και τη Λατινική Αμερική στην Ευρώπη. Καταδικάζει την προτεσταντική λογική της συλλογικής ευθύνης και τιμωρίας που ακολουθήθηκε από την πρώτη φάση της κρίσης από την κυβέρνηση, το εξωτερικό και τα ΜΜΕ. Από την άλλη, θεωρεί πως όσα έγιναν από τον Οκτώβριο 2011 έως σήμερα -νέο σχέδιο σωτηρίας, νέα κυβέρνηση, νέος πρωθυπουργός, νέο Μνημόνιο κ.λπ.- αποτελούν μικρές διαφορές ουσίας.
Για χρόνια στην Ελλάδα, υποστηρίζει, ξετυλίχθηκε μια «επιθυμία χρέους». Ο δανεισμός χρησιμοποιήθηκε από τις κυρίαρχες ελίτ για να λαδώνει τα γρανάζια της κρατικής πατρωνίας και των πελατειακών σχέσεων των κομμάτων. Ετσι, σε φάση όπου το χάσμα ανάμεσα στις υποσχέσεις για τη σωτηρία της πατρίδας και την πιθανή έκβαση της κατάστασης μεγαλώνει, επιχειρεί μια σφαιρική ανάλυση από τη σκοπιά της φιλοσοφίας και ενάντια στη βιοπολιτική του καπιταλισμού.
Οι δυνατότητες του πλήθους
Μεταξύ απαισιοδοξίας και αισιοδοξίας, ο Κ. Δουζίνας επιλέγει την «ποιητική ή την επιθυμία του πλήθους», με την έννοια της αντιστροφής της κρίσης σε ηθικοπολιτική και πολιτισμική αναγέννηση.
Η «Στάση Σύνταγμα», τα πλήθη στις πλατείες, βάζουν στην ατζέντα, με αμφισβητούμενο έστω τρόπο, θέματα αλλαγής των πολιτικών συσχετισμών και την πιθανότητα μιας αναγέννησης της δημοκρατίας. Η ανυπακοή και το «πνεύμα της πλατείας» ήρθε ως αποτέλεσμα μιας σειράς καθημερινών επιθέσεων που εξάντλησαν την ηθική αντοχή.
Ετσι ή αλλιώς, η διάρρηξη της κοινωνικής αλυσίδας, της ενσωμάτωσης (αιφνίδια απώλεια εργασίας, ματαίωση προσδοκιών, ταπεινώσεις, πλήγματα στην προσωπική ή την εθνική αξιοπρέπεια, υποσχέσεις), συγκροτούν έδαφος για προετοιμασία ενεργών υποκειμένων που θα καλλιεργήσουν την «τέχνη να μην κυβερνιόμαστε μ’ αυτόν τον τρόπο και με τέτοιο τίμημα», κατά τον ύστερο Φουκώ - μια κίνηση που συνενώνει τους ανθρώπους σε κοινό σχέδιο, και τους ανυψώνει από εκτελεστές διαταγών σε αυτόνομους και ενεργούς παράγοντες της κοινωνίας και της δημοκρατίας.
«Οτε το δίκαιον λύσεως αμοιρεί, ότε η κρίσις των ανθρώπων απορεί και ανωτέρας αρωγής και φώτων χρήζει», όπως θα έλεγε ο Καβάφης, το κοινωνικό ηφαίστειο θα πρέπει να είναι ένας υπολογίσιμος παράγοντας ριζοσπαστικής πολιτικής και, κατά Δουζίνα, βάση ανατροπής του παλιού πολιτικού σκηνικού, του πελατειακού συστήματος της διαφθοράς και του νεποτισμού, που μπορεί να μεταβάλει την καταστροφή του κοινωνικού δεσμού σε αφετηρία κοινής πολιτικής επιθυμίας για μια Ελλάδα δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Εδώ, μπορεί να μην ψηφίζουν τα αρνιά για το πότε θα γίνει το Πάσχα, αλλά τα πειραματόζωα, μπορούν να καταλάβουν το εργαστήριο.




***Ο Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής Νομικών, διευθυντής του Birkbeck Institute for the Humanities και αντιπρύτανης του Birkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Σπούδασε στην Αθήνα, το Λονδίνο και το Στρασβούργο. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Middlesex, του Lancaster, της Πράγας, της Αθήνας, του Πεκίνου, της Νανκίνγκ, της Μελβούρνης και στο Griffith. Είναι ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Κριτικών Νομικών Σπουδών (Critical Legal Conference), αρχισυντάκτης του Law and Critique: The International Journal of Critical Legal Thoughts και διευθυντής του εκδοτικού οίκου Birkbeck Law Press. Είναι επίσης ιδρυτικό μέλος της Νομικής Σχολής του Birkbeck και του Νομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τα βιβλία του, που έχουν μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες, είναι: Postmodern Jurisprudence, Justice Miscarried, Law and Psychoanalysis, The End of Human Rights, Law and the Image, Critical Jurisprudence, Human Rights and Empire, Adieu Derrida, The Idea of Communism (επιμ. μαζί με τον Slavoj Zizek). Τα νέα έργα του New Critical Legal Studies, The Meaning of Human Rights και Left and Rights θα κυκλοφορήσουν το 2012. Οι ελληνικές εκδόσεις των έργων του είναι μεταξύ άλλων: Ο Λόγος του νόμου,  Νόμος και αισθητική, Το τέλος των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου