από: Αγγελική Θ. Παπαϊωάννου *
και Χαρίκλεια Θ. Παπαϊωάννου **
Η έννοια της βιώσιμης πόλης συνήθως αποκτάται με δύο έννοιες: είτε ως «επιβιώσιμο» που μπορεί να επιβιώσει - να συνεχίσει να υπάρχει - ως πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας και της κουλτούρας, είτε ως «κατοικήσιμη», που μπορεί να βιωθεί και να ζήσει σε αυτήν O ι δύο τους είναι έννοιες αλληλένδετες και η μιά προϋπόθεση την άλλης .
Η πόλη δεν μπορεί να επιβιώσει παρά αν είναι κατοικήσιμη και θα είναι κατοικήσιμη μόνο αν έχει όλες τις προϋποθέσεις για να επιβιώσει, δηλαδή να ικανοποιήσει αυτό το πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας
Η γενικότερη έννοια της βιωσιμότητας της σχέσης του ανθρώπου - η φύση της γης (ή η σταθερή παραγωγή των καρπών της γης για τον άνθρωπο), δεν αποκλείει βεβαίως την απομάκρυνση των καρπών και των υλικών από την φύση, με την προϋπόθεση ότι εξασφαλίζεται η αναπαραγωγή τους, τα εξαντλητικά υλικά εκμεταλλεύονται με φειδώ και σχεδιασμό για το μέλλον και ότι δεν καταστρέφουν το περιβάλλον πέραν των αυστηρά προσδιορισμένων αποδεκτών και εντός τέτοιων ορίων, ώστε η φύση να μπορεί να εξομαλύνει τις αλλοιώσεις 
Αυτή η βιωσιμότητα άρχισε να διαταράσσεται από τη στιγμή που η κεφαλαιοποίηση παρήγαγε το σήμα της έναρξης της βιομηχανικής επανάστασης, από τη στιγμή που η απλή αναπαραγωγή έγινε αναπαραγωγή σε ευρύτερη κλίμακα.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα αυτά τα φαινόμενα κρατήθηκαν σε ένα σχετικά μικρό τμήμα του πλανήτη. Η παγκοσμιοποίηση της βιομηχανικής επανάστασης και των συνεπειών της, η παγκοσμιοποίηση της ιδεολογίας και της πρακτικής της ανάπτυξης, οδήγησε στην ισορροπία σε σχέση με τη φύση και την ένταση της ανθρώπινης φύσης.
Αυτή η ανισορροπία βρίσκει την καλύτερη έκφραση και οξύνεται στις σύγχρονες πόλεις και ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις και τις μεγαλουπόλεις.
Από την πόλη γεννήθηκε η κουλτούρα, αλλά δεν ήταν υπερβολικό ότι τώρα η κουλτούρα απειλείται από την πόλη της γης, από τη συνεχή επέκτασή της από τις δραστηριότητες που φιλοξενεί και διαταράσσει την ισορροπία της φύσης-ανθρώπου (της ανθρώπινης κοινωνίας της κουλτούρας).
Η πόλη είναι μοχλός ανάπτυξης (όχι μόνο βιομηχανικής) και ως εκ τούτου κύριος συντελεστής της ισορροπίας της φύσης-ανθρώπου.
Η βιωσιμότητα της πόλης εξαρτάται τελικά από τη βιωσιμότητα ολόκληρης της κουλτούρας που υπονομεύει αυτή την πόλη.
Αυτός ο φαλλός κύκλος μπορεί να καταρρεύσει μόνο αν η πόλη ξαναβρεθεί η αρμονική σχέση με το φυσικό περιβάλλον και η ανθρώπινη κοινωνία παύει να μετρά την πολιτισμό με τους δείκτες παραγωγής και κατανάλωσης.
Η αρμονική σχέση της πόλης - το φυσικό περιβάλλον, η βιωσιμότητα αυτής της σχέσης προϋποθέτει την παύση της επέκτασής της (ιδιαίτερα για τις μεγαλουπόλεις), την παγίδευση της γιγάντισης της και αντίστροφα την "εισβολή" της φύσης μέσα της με τη δημιουργία ζωνών πρασίνου που θα μετατρέπουν σε πολυκεντρική χωρίς να αποδώσουν.
Οι συνεχείς ζώνες του πράσινου και των πάρκων πρέπει να συνδέονται με πεζοπορικές διαδρομές, οι οποίες συνδέονται με την εξωτερική περιμετρική ζώνη του πράσινου. Αυτές οι πεζοπορικές διαδρομές είναι καλές να συνδέουν τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα σημεία ιστορικής μνήμης. Η βιωσιμότητα μιας πόλης αναδεικνύεται όταν προβάλλει τη διαδρομή της μέσα στα χρόνια και αυτό δημιουργεί απαιτήσεις και για το μέλλον.
Ειδική και αιωνόβια εισβολή της φύσης μέσα στην πόλη αποτελούν τα ποτάμια και τα ρέματα που πρέπει να διατηρηθούν ανέπαφα καθαρά και να επιδειχθούν.
Οι ακτές προς το βουνό και τα λίμνα οριοθετούν αυτά τα υδάτινα τμήματα της φύσης και είναι η οροφή της πόλης προς αυτά.
Πρέπει να διατηρούνται ανοιχτές οι πολεοδομικές διαρρυθμίσεις στις παράκτιες περιοχές και να επιτρέπεται η πρόσβαση στα παράλια των ανθρώπων.
Να επιτρέπεται η θέα προς το υγρό στοιχείο του όσο το δυνατόν περισσότερων κτιρίων.
Συνεπώς, η κλιμάκωση του ύψους των παράκτιων κτιρίων είναι ενδεικτική.
Η διαμόρφωση της ακτής πρέπει να λαμβάνει υπόψη την διατήρηση της φυσικής της κατάστασης, την ημερήσια πρόσβαση και την παραμονή μεγάλου αριθμού ατόμων (για κολύμπι, αναπαλαίωση και αναψυχή).
Στον πολεοδομικό σχεδιασμό να αποφεύγουν τους πολύ μεγάλους συντελεστές δόμησης γιατί δημιουργούν πνευματική κατάσταση και εμποδίζουν τα φυσικά στοιχεία να πλησιάσουν τον άνθρωπο ούτε πολύ μικρά που οδηγούν σε υπερβολικά χαμηλές πυκνότητες και στην ατελείωτη επέκταση της πόλης εις βάρος της φύσης. Λόγω του γεγονότος ότι οι δημόσιες μεταφορές δεν μπορούν να καλύψουν αποτελεσματικά τις μεγάλες αραιοκατοικημένες εκτάσεις
Η χρήση και η παρακράτηση του χώρου στην πόλη πρέπει να είναι άφθονη, εξαιρετικά δύσκολη σε μια κοινωνία υπερβολικής κατανάλωσης και συνεχούς παραγωγής ολοκαίνουργιων αγαθών, τα οποία ως απορρίμματα πρέπει να πάνε, ενώ οι ελεύθεροι χώροι συρρικνώνονται.
Δεν νοείται βιώσιμη πόλη χωρίς αποκομιδή από τα ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, χωρίς αυστηρή προστασία του δημόσιου χώρου, χωρίς προστασία γενικά των ελεύθερων χώρων.
Εδώ επομένως εισάγεται η αναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση:
Νέες οικοδομικές ανάγκες να ικανοποιούνται με ανακαίνιση, μετατροπή και αναχρησιμοποίηση εγκαταλελειμμένων εγκαταστάσεων (παλαιές εγκαταστάσεις, αποθήκες κλπ) με αναπλάσεις υποβαθμισμένων περιοχών.
Η ανακύκλωση και η αναχρησιμοποίηση είναι απαραίτητες για τη διαχείριση των απορριμμάτων για τη μείωση του όγκου τους, εκτός από την ανάγκη να μειωθεί η γενική παραγωγή απορριμμάτων, δηλαδή η κατανάλωση προϊόντων.
Σε "γραμμή προτεραιότητας" βρίσκεται η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, η οποία σήμερα είναι από τις πλέον επιβλαβείς για το περιβάλλον.
Πρέπει να προωθούνται οι ήπιες και ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, μη ενεργητικές οικοδομικές κατασκευές (μονωτικά κτίρια χωρίς γυάλινα κτίρια, βιοκλιματική αρχιτεκτονική)
Δεν μπορούν να επιβιώσουν οι άνθρωποι σε αυτήν, αν δεν μπορούν να εισπνεύσουν καθαρό αέρα, αν δεν μπορούν να χαλαρώσουν από το θόρυβο. Έτσι προβάλλει και πάλι την ανάγκη αποκατάστασης από την IX και τον έλεγχο και τη μείωση των βιομηχανικών ζημιών.
Μέσα στην πόλη έχει τοποθετηθεί μόνο η βιομηχανία μικρού μεγέθους σύγχρονης τεχνολογίας, αυστηρά ελεγχόμενη ως προς τις δυσκολίες και σε απόσταση από τα σπίτια.
Τέλος, η πόλη είναι βιώσιμη όταν οι ανθρώπινες σχέσεις συμμετοχής στα κοινά είναι βιώσιμες, όταν υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη, ασφάλεια και αλληλεγγύη.
Αν και τα παραπάνω στην παρούσα κατάσταση σε μεγάλο βαθμό φαίνονται ακατάλληλα, αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει στην αποδοχή μοιρολατρικής.
* Πολιτικός Μηχανικός MSc ΕΜΠ (Αντισεισμικό Σχεδιασμός & Ανάλυση Κατασκευών)
** Μηχανικός Τεχνολογίας Αντιρρύπανσης & Περιβάλλοντος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου