Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017

Ιστορικά γεγονότα που ευνόησαν την Επανάσταση του ΄21 και η κατά Χόμπσμπαουμ ερμηνεία της

Πίνακας Θεοδ. Βρυζάκη
από τον πολιτικό μηχανικό
Θεόδωρο Κ .Παπαϊωάννου *


Στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη αποδίδεται η ρήση « η ιστορία γράφεται από τους νικητές». Έτσι λοιπόν η Επανάσταση του ΄21 κατά κόρον χρησιμοποιήθηκε ως διαχρονική «θεραπαινίδα» της εκάστοτε εξουσίας.
Οι μύθοι γύρω της  είναι άρρηκτα δεμένοι με τη διαμόρφωση της μετεπαναστατικής εθνικής συνείδησης, της οποίας εκφραστής και εγγυητής ήταν η καθεστηκυία οικονομική, πολιτική και θρησκευτική τάξη πραγμάτων.
Με δεδομένο ότι στο μετεπαναστατικό νεοελληνικό κράτος η Εκκλησία είχε κεντρικό και ενίοτε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικo- ιστορικής συνείδησης, οι μύθοι περί  την επανάσταση φέρουν σε μεγάλο βαθμό τη δική της σφραγίδα.
Πέντε χρόνια πριν κλείσει 200 χρόνια, ακόμη διανθίζεται με πλήθος μύθων και υπολογίζει δευτερευόντως άλλους παράγοντες,  συνοπτικά τους παρακάτω:
1ον Στα τέλη του 17ου  αιώνα ( από την Αγγλική Επανάσταση το 1688 έως την έναρξη της Γαλλικής το 1789) εμφανίστηκε στην Ευρώπη το πνευματικό και φιλοσοφικό   κίνημα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.
Με τον ορθολογισμό που εισήγαγε, απέρριψε τον δογματισμό ,τις παραδοσιακές θρησκευτικές ,πολιτικές ,εκπαιδευτικές πεποιθήσεις και ιδέες.
2ον Παρακλάδι του ήταν ο Νεοελληνικός  Διαφωτισμός ( μέσα 18ου έως αρχές του 19ου αι).  Προκάλεσε την εθνική αφύπνιση του αποικιακού και του  τουρκοκρατούμενου ελληνισμού  και  μετέδωσε τα φώτα στο υπόδουλο γένος. Αναφέρθηκε σχετικά και ο πρωθυπουργός Αλέξης. Τσίπας στον πανηγυρικό του στην Ακαδημία Αθηνών το 2015
3ον  Με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή,  τελείωσε ο εξάχρονος ρωσοτουρκικός πόλεμος  (1768-1774 )και κατοχυρώθηκε το δικαίωμα των Ελλήνων να υψώνουν στα πλοία τους τη ρωσική σημαία
4ον Η  ανάθεση της εξουσίας των παραδουνάβιων ηγεμονιών σε Έλληνες ηγεμόνες , το άνοιγμα  των Στενών στα Δαρδανέλια , η εγκατάσταση Ελλήνων στην Οδησσό , διευκόλυναν το ελληνικό θαλάσσιο εμπόριο.
Αυξήθηκε το εμποροναυτικό κεφάλαιο και η ναυπήγηση νέων πλοίων είχε καθοριστική σημασία στα μετέπειτα  πολεμικά επαναστατικά επεισόδια .
5ον Η Γαλλική Επανάσταση ενέπνευσε τους διανοούμενους που ζούσαν στην Ευρώπη.
Κορυφαίος ο χαρισματικός Ρήγας Φεραίος (1757-1798) που πρώτος οραματίστηκε  την απελευθέρωση όλων των βαλκανικών λαών από την οθωμανική κυριαρχία
6ον Οι μετέπειτα Ναπολεόντειοι πόλεμοι  επέδρασαν ευνοϊκά .    Οι Υδραίοι Σπετσιώτες Ψαριανοί κ.α τροφοδοτούσαν με στάρι τις αποκλεισμένες από τον αγγλικό στόλο ακτές της Γαλλίας  , απέκτησαν  οικονομική δύναμη  με την οποία:
Ναυπήγησαν  πλοία  που κατά τον Αγώνα συγκρότησαν επιτυχώς τον επαναστατικό  στόλο .
Ίδρυσαν σχολεία και τη Φιλόμουσο  Εταιρεία Αθηνών(1812) .   Εξέδωσαν βιβλία και περιοδικά που συνέβαλαν στην προεπαναστατική αφύπνιση (π.χ Λόγιος Ερμής, Ελληνικόν Λεξικόν Άνθιμου Γαζή κλπ)
7ον Οι ανταρσίες εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (στη Σερβία το 1804, του Μεχμέτ Αλή στην Αίγυπτο και κυρίως του Αλή Πασά).
Αυτά πυροδότησαν τους Έλληνες της Διασποράς , τρεις εκ των  οποίων  (Σκουφάς, Ξάνθος , Τσακάλωφ) στην Οδησσό το 1814 συνέστησαν μια αυστηρά μυστική οργάνωση την  Φιλική Εταιρεία .
Ιδρύθηκε στα πρότυπα των μυστικών τεκτονικών ή ιακωβίνικων λεσχών που άνθησαν στην Ευρώπη στα τέλη του 18ου  αι, κυρίως των Καρμπονάρων και των Ελευθεροτεκτόνων­ - όχι  μασονική­ - αφού ορκίζονταν στο ιερό Ευαγγέλιο και αποδέχονταν μόνο τον Τριαδικό Θεό ως αληθινό.
Έτσι το Φεβρουάριο 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία.
Αν  και ανεπιτυχής δεν έκαμψε το φρόνημα αφού λίγο αργότερα ο  Παπαφλέσσας  και άλλοι Φιλικοί εξουδετερώνοντας  των προκρίτων  κήρυξαν την Επανάσταση στην Πελοπόννησο ,  στην Στερεά και τα νησιά του Αιγαίου
Αντί της Μεσαιωνικής θεοκρατίας έχουμε τον αρχαιοελληνικό  ανθρωποκεντρικό  στοχασμό .
Το Ελληνικό ζήτημα προέβαλε ως πολιτισμικό , έναντι της βαρβαρότητας που εκπροσωπούσαν οι Τούρκοι.
Μέσα στο κλίμα του κλασικισμού και του ρομαντισμού, τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι.  εμφανίσθηκε  το κίνημα του Φιλελληνισμού που ανδρώθηκε με το μεγάλο ξεσηκωμό των Ελλήνων.
Στην αρχαιολατρία, στις κλασσικές σπουδές και στο αυξανόμενο ενδιαφέρον για τους απογόνους των αρχαίων κατοίκων της Ελλάδος, προστέθηκε ο ενθουσιασμός που προκάλεσε ο σκληρός αγώνας εκείνου του λαού που, από την αρχαιότητα είχε  ως πρωταρχική αξία την ελευθερία.
Ο φιλελληνισμός κινητοποίησε ποικιλοτρόπως ρομαντικούς, ιδεολόγους, διανοούμενους, αρχαιολάτρες, , καλλιτέχνες, στρατιωτικούς , επιστήμονες .
Ο Ερικ Χόμπσμπαουμ (1) στο βιβλίο του  « Η Εποχή των Επαναστάσεων»   εντάσσει την ελληνική επανάσταση στο διεθνές πλαίσιο των φιλελεύθερων αστικών επαναστάσεων της εποχής, που ξεκινούν από την Αμερικανική Επανάσταση (1761) και τη Γαλλική , όπου αναλύει και ερμηνεύει τις εκπληκτικές αλλαγές που προκάλεσαν .
Ο διάσημος βρετανός μαρξιστής ιστορικός, ανατρέπει τις απόψεις που υποστήριξε ο Γιώργος Καραμπελιάς  κατά την πρόσφατη (22.3.2017) ομιλία του στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου Αλιάρτου - Θεσπιέων με θέμα: "Η Επανάσταση του 1821 και οι απόπειρες παραχάραξης της." , προς τις οποίες  διαφώνησα
Ο «άνεμος» αυτών των επαναστάσεων και μαζί  της Αγγλικής Βιομηχανικής Επανάστασης  διέλυσε τα «παλαιά καθεστώτα»   Νέοι δρόμοι άνοιξαν στην επιστήμη, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την τέχνη.   Νέες μέθοδοι εφαρμόστηκαν  στον πόλεμο , στη διπλωματία, στη βιομηχανία, το εμπόριο και τη διακυβέρνηση των κρατών.  Νέες λέξεις δημιουργήθηκαν  για να εκφράσουν τις νέες ιδέες.
Υπήρξαν  στην επανάσταση του ΄21  αναπόφευκτες ιδιαιτερότητες και εσωτερικές συγκρούσεις ηγετών  όπως πάντα.
Υπήρξε όμως και ένα κυρίαρχο πολιτικό διακύβευμα: η συγκρότηση σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους, με Σύνταγμα φιλελεύθερους αντιπροσωπευτικούς κοινοβουλευτικούς θεσμούς, ισονομία , εθνικό  τακτικό στρατό κ.λπ.
Άρα η ελληνική επανάσταση δεν στρεφόταν τόσο εναντίον των μουσουλμάνων, όσο εναντίον του παραδοσιακού οθωμανικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος, ανάλογου με το «παλαιό καθεστώς» των ευρωπαϊκών κρατών.  Αυτό προσπάθησε και ο Κεμάλ Ατατούρκ  με καθυστέρηση 100 ετών.                                                        

(1)    Ο E.J. Hobsbawm (Ερικ Χόμπσμπάουμ) γεννήθηκε το 1917 και απεβίωσε 1.10.2012. Σπούδασε στη Βιέννη, το Βερολίνο, το Λονδίνο και το Καίμπριτζ. Μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας και της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, επίτιμο μέλος του Kings College στο Καίμπριτζ και επίτιμος διδάκτωρ πολλών πανεπιστημίων σε αρκετές χώρες. Δίδαξε στο Birkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και κατόπιν στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης. Εκτός από τα διάσημα βιβλία του "The Age of Revolution, 1789-1848" ("Η εποχή των επαναστάσεων, 1789-1848"), "The Age of Capital, 1848-1875" ("Η εποχή του κεφαλαίου’’), "The Age of Empire, 1875-1914" ("Η εποχή των αυτοκρατοριών, 1875-1914") και "Age of Extremes: συνέγραψε και τα βιβλία: "Primitive Rebels", "Labouring Man and Worlds of Labour", "Industry and Empire", "Nations and Nationalism Since 1780", "The Invention of Tradition" ("Η επινόηση της παράδοσης"), "The Jazz Scene" ("Η σκηνή της τζαζ"), "Uncommon People" ("Ξεχωριστοί άνθρωποι"), "Bandits" ("Ληστές") και "Globalisation, Democracy and Terrorism), καθώς και την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτοβιογραφία του "Interesting Times: A Twentieth-century Life" ("Συναρπαστικά χρόνια: μια ζωή στον 20ο αιώνα").

* τ. Κοινοτάρχης Βαγίων-τ. Γεν. Γραμ. ΚΕΔΚΕ - τηλ /fax 2262022177- κιν 6997189448
Επαμεινώνδου 71 Θήβα  theopapaio@gmail.com  -http://kadmos35.blogspot.gr/




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου