ΤΟΥ ΑΓΙ Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Καθηγητή Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ
Φόβοι και αγωνίες. Μια κοινωνία που αποσαθρώνεται. Αξίες που θρυμματίζονται. Άνθρωποι που καταρρακώνονται. Άλλοι που ριζοσπαστικοποιούνται. Θεατές που επιδοκιμάζουν τη χρήση βίας κι άλλοι που προσποιούνται ότι δεν βλέπουν τους εμπρηστές που καραδοκούν.
Πριν από τριάντα χρόνια διαβάσαμε στο σχολείο τον «Biedermann και τους εμπρηστές», του Max Frisch. Ο ήρωας δεν είναι ούτε ηρωικός ούτε τραγικός. Είναι ένας φιλήσυχος, συντηρητικός μικροαστός βιοτέχνης – παραγωγός λοσιόν μαλλιών. Στη σοφίτα του σπιτιού του εγκαθίστανται τα μέλη μίας γνωστής συμμορίας εμπρηστών. Καθώς ο ήρωάς μας είναι από τη φύση του δειλός και όχι ιδιαίτερα ευφυής, επιλέγει να εθελοτυφλεί. Προσπαθεί να καλοπιάσει τους εμπρηστές, μέχρι που τους καλύπτει στην Αστυνομία, λέγοντας ότι τα βαρέλια που βρέθηκαν στο σοφίτα του περιέχουν λοσιόν, ενώ περιέχουν βενζίνη. Στο τέλος του δείπνου που παραθέτει για τους νέους του φίλους, τους δίνει ένα κουτί σπίρτα σε ένδειξη εμπιστοσύνης.
Στην τελευταία πράξη του έργου, και αφού το σπίτι έχει παραδοθεί στις φλόγες, ο ήρωας και η γυναίκα του πιστεύουν ότι βρίσκονται στον Παράδεισο, μια που σε όλη τους τη ζωή υπήρξαν καλοί χριστιανοί. Κι όταν μαθαίνουν ότι ολόκληρη η πόλη τους έχει γίνει στάχτη εξαιτίας της στάσης του, ο ήρωας διακηρύσσει εμφατικά ότι είναι αθώος, αφού δεν έκανε κάτι διαφορετικό από όλους τους άλλους συμπολίτες του. Δυστυχώς, όμως, γι’ αυτόν, ο διάβολος τους ενημερώνει ότι είναι στην Κόλαση, αφού ο Παράδεισος δέχεται μόνον τους υψηλόβαθμους της κοινωνίας, οι οποίοι και έχουν αμνηστευθεί, ενώ οι μικροαστοί, οι διανοούμενοι, οι μικροκακοποιοί και οι αντιρρησίες συνείδησης καταλήγουν στην Κόλαση.
Θυμήθηκα το έργο μετά τις αναλύσεις για την άνοδο του φασισμού στην πολιτική μας ζωή, την οποία τώρα συνειδητοποιούμε. Εθελοτυφλούμε. Οι εμπρηστές ζουν εδώ και χρόνια ανάμεσά μας – και δεν φορούν μόνο μαύρες μπλούζες, αλλά φορούν συχνά καλοραμμένα επώνυμα κουστούμια.
Εμπρηστές είναι και όσοι ευθύνονται για κάθε δραχμή ή ευρώ κοινοτικής επιδότησης που φαγώθηκε και για κάθε νόμο και διοικητική πράξη που καταπατήθηκε ξεδιάντροπα. Εμπρηστές είναι όσοι ενέκριναν επενδύσεις που χρηματοδοτήθηκαν από τα ΜΟΠ, τα ΚΠΣ ή τον αναπτυξιακό νόμο, οι οποίες σήμερα υπολειτουργούν ή απλώς έχουν πεθάνει. Οσοι συναίνεσαν στο «Δουβλίνο 2» και στο να καταντήσει η Ελλάδα η δεξαμενή λαθρομεταναστών της Ευρώπης. Οσοι ευθύνονται για το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου και των δομημένων ομολόγων. Οσοι συναίνεσαν στο να κουρευτούν τα ομόλογα των μικροεπενδυτών, των ασφαλιστικών ταμείων και των πανεπιστημίων.
Οι εμπρηστές ζουν εδώ και χρόνια ανάμεσά μας – και δεν φορούν μόνο μαύρες μπλούζες. Τους καλοδεχτήκαμε και τους τραπεζώσαμε. Θα τους δώσουμε άραγε κι άλλα σπίρτα;