ΒΑΙΜΑΡΗ

Η ΑΝΑΠΗΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (1918-1933)

WINKLER A. HEINRICH

Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1918-1933) ήταν το πρώτο δημοκρατικό πολίτευμα στην ιστορία της Γερμανίας. Γεννήθηκε από την ήττα της αυτοκρατορικής Γερμανίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και πέθανε με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης αποτέλεσε έργο των μετριοπαθών πολιτικών δυνάμεων της Γερμανίας (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, Κόμμα του Κέντρου, Φιλελεύθεροι). Αντιμετώπισε την κρυφή ή απροκάλυπτη εχθρότητα των άκρων (Ναζί, Συντηρητικοί Εθνικιστές, Κομμουνιστές). Κλήθηκε να διαχειριστεί μια πρωτοφανή οικονομική κρίση υπό έναν ασφυκτικό διεθνή έλεγχο. Προσέφερε γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη και την άνθηση της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Το ερώτημα παραμένει: Η πτώση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και η άνοδος του ναζισμού ήταν αναπόφευκτη; Ο H.A. Winkler καταγράφει με επιστημονική ακρίβεια την ιστορική πορεία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και η νηφάλια αφήγησή του μας επιτρέπει να παρατηρήσουμε τις προφανείς και επικίνδυνες αναλογίες με το σήμερα. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Έχοντας απόσταση δυο χρόνων περίπου από τη συμπλήρωση της πρώτης δεκαετίας στη νέα χιλιετία, το σκαρί της Ευρώπης έχει προσκρούσει στον ύφαλο μιας λιπαρής εσωστρέφειας. Και πάλι όπως και στις απαρχές του προηγούμενου αιώνα, κέντρο των εξελίξεων παραμένει το Βερολίνο. Οι ομοιότητες είναι αρκετές, μα οι διαφορές ακόμη μεγαλύτερες. Με την οικονομία να αντιπαραβάλλεται στις κάθετες κοινωνικές ανακατατάξεις, συναντώντας στο απέναντι πεζοδρόμιο τον πολιτικό μετεωρισμό. Η Βαϊμάρη αποτελεί και σήμερα, ορόσημο ενός διαδικαστικού γίγνεσθαι, που αποτυπώνει τις δομές του εργατικού κινήματος, ενώ την ίδια στιγμή σηματοδοτεί έναν οδηγό πολυκύμαντων ερμηνειών. Οι υποστηρικτές της μετά-δημοκρατίας ξανασκέφτονται την οργανική επίδραση των μύθων και πως η κοινωνική συνθήκη δεν είναι μόνο αλγόριθμοι σε σεμινάριο. Η αριστερά, προσπαθεί να βρει απάντηση στο ερώτημα: ταξικός πόλεμος και λαϊκή εξουσία ταυτόχρονα ή αστική Δημοκρατία πρώτα και προετοιμασία για τον σοσιαλισμό έπειτα. Η Σοσιαλδημοκρατία στροβιλίζεται στους καταστροφικούς δισταγμούς της και το πρόταγμα του μεγάλου εθνικού κράτους, που διαβρώνεται από τους συμβιβασμούς με την οικονομία της φιλελεύθερης αγοράς. Η συντηρητική δεξιά, αξιώνει την πίστη σε ένα κράτος της παλινόρθωσης της παραδοσιακής, προαιώνιας τουλάχιστον κληρονομιάς. Ενώ οι θεωρητικοί των κοινωνικών επιστημών θέτουν στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης έναν κατάλογο ερωτημάτων που είτε έμειναν ανολοκλήρωτα, είτε λειτούργησαν για ένα διάστημα αλλά στην πορεία φυλλορρόησαν και διαστρεβλώθηκαν. Όλοι έχουν παραπάνω από μια απορία για το εγχείρημα που πάλεψε με τη νομοτέλεια της εξυγίανσης και κατέληξε να τσαλακωθεί κάτω από την μπότα του Χίτλερ και την "κοινότητα του λαού". Μετριοπάθεια ή ηττοπάθεια; Επανάσταση ή πληθωρισμός; Διαβάζοντας το ιστορικό δοκίμιο του ομότιμου καθηγητή σύγχρονης Ιστορίας στο πανεπιστήμια Χούμπολτ του Βερολίνου, Χάινριχ A. Βίνκλερ, ο αναγνώστης διαπιστώνει ένα ορυμαγδό μεταμορφώσεων, καφκικού μεγέθους, στην υπηρεσία της σμίλευσης ενός συνεκτικού πολιτικού οράματος. Επιμελητής των ομιλιών και των επιστολών του Βίλυ Μπραντ, ο συγγραφέας, ανοίγει τη βεντάλια του γερμανικού μοντέλου διακυβέρνησης από το 1918 έως και το 1933. Ένα διαρκώς αναπροσαρμοζόμενο μοντέλο στις συνθήκες και τις διαστάσεις των φλεγόμενων χρόνων της Γερμανίας, που επηρέασαν την πορεία της Ευρώπης. (ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ, Η ΑΥΓΗ, 7/2/2012)

Περιεχόμενα

Οι απαρχές

Από τα εργατικά και στρατιωτικά συμβούλια στην εθνοσυνέλευση

Η δεύτερη φάση της επανάστασης

Η Συνθήκη των Βερσαλλιών

Το Σύνταγμα της Βαϊμάρης

Το πραξικόπημα των Kapp - Luttwitz και η εξέγερση του Ρουρ

Rathenau, Ραπάλο, επανορθώσεις: Η Γερμανία 1920-1922

Η Δημοκρατία στο χείλος της αβύσσου. Η οικονομική κρίση του 1923

Από τον Marx στον Luther

Ο θάνατος του Έμπερτ και η εκλογή του Χίντενμπουργκ

Οι διανοούμενοι της Βαϊμάρης

Η συντηρητική δημοκρατία

Ο Μεγάλος Συνασπισμός ως τον θάνατο του Στρέζεμαν

Το τέλος της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας

Η μετάβαση στο προεδρικό σύστημα και η άνοδος των Εθνικοσοσιαλιστών

Η επανεκλογή του Χίντενμπουργκ και η πτώση του Bruning

Η κρίση βαθαίνει

Η παράδοση του κράτους

Η μεταβίβαση της εξουσίας στον Χίτλερ

Τα αίτια και οι εναλλακτικές δυνατότητες

Επίλογος

Χρονολόγιο

Βιβλιογραφικές σημειώσεις